عصر اهواز

بررسی نظام تغییرات زمانی-مکانی بارش در ایران زمین

چکیده

مهمترین نتایج و دستاوردهای این پژوهش را می‏توان به شرح زیر خلاصه کرد :

۱ـ میانگین بارش سالانه (۱۹۹۳-۱۹۵۷) با اطمینان ۹۵ درصد بین ۲۴۰ تا ۲۷۸ میلی‏متر است.

۲ـ میانگین نقطه‏ ای بارش سالانه ایران زمین (۱۹۹۳ـ۱۹۵۷ ) نزدیک ۲۶۰ میلی‏متر است.

۳ـ توالی مقادیر میانگین بارش سالانه ایران زمین تصادفی است.

 ۴ـ بارش سالانه نقطه‏ ای در ایران زمین از توزیع نرمال لگاریتمی سه پارامتری پیروی می‏کند.

 X (P) = EXP [5.724 + 0.695 t ] – ۳۴٫۳۶

 ۵ـ میانگین تغییرپذیری مکانی بارش سالانه ایران زمین (۱۹۹۳ـ ۱۹۵۷ ) نزدیک ۷۰ درصد است.

۶ـ در گسترده ایران زمین رابطه تغییرپذیری مکانی بارش با میانگین بارش سالانه خطی است و از رابطه زیر پیروی می‏کند.

 CV = 131.1 – ۰٫۱۸۴ P

 ۷ـ میانگین مکانی تغییرپذیری زمانی بارش سالانه ایران زمین (۱۹۹۳ـ۱۹۵۷ ) نزدیک ۴۸ درصد است.

 ۸ـ منحنی میانگین بارش نسبت به گستره از رابطه زیر پیروی می‏کند.

 ۹ـ منحنی فراز نمای بارش سالانه ایران زمین از رابطه زیر پیروی می‏کند.

 ۱۰ـ میانگین مکانی چولگی بارش در گستره ایران زمین حدود یک است. مفهوم اقلیمی این چولگی آن است که بارش در بخش‏های بزرگی از ایران زمین ناچیز است.

 ۱۱ـ در ایران زمین ۳ گونه رژیم بارش اصلی وجود دارد. رژیم بارش آذری در شمال غرب ایران زمین که بارش آن بهاره است ،رژیم بارش خزری در کرانه‏های خزر که بارش آن پاییزه است، رژیم بارش کردی، پارسی، بلوچی و اراکی که بارش آنها زمستانه است اما درصد تمرکز بارش در ماههای زمستانی آنهابا یکدیگر متفاوت است.

۱۲ـ توزیع زمانی بارش در ایران زمین نیمه متمرکز است و با حرکت از شمال به جنوب مقدار شاخص سکنواختی توزیع زمانی بارش کاهش می‏یابد.

۱۳ـ میانگین شاخص سکنواختی بارش ایران زمین ۵۷ درصد است.

۱۴ـ روابط بارش – ارتفاع تنها در مکانهای جغرافیایی مشخص معتبرند.

 ۱۵- رابطه عمومی بارش ارتفاع در ایران رابطه‏ای خطی است.

 ۱۶- رابطه بارش – ارتفاع در کرانه‏ های خزر تا ارتفاع حدود ۱۵۰۰ متری معکوس قوی است.

۱۷- رابطه بارش – ارتفاع در دامنه‏های غربی زاگرس مستقیم قوی است.

۱۸- رابطه بارش – ارتفاع در ایران مرکزی ضعیف است.

 ۱۹- بیشینه بارش بر چکاد کوهها منطبق نیست.

 ۲۰- رشته کوه زاگرس را از لحاظ رابطه بارش – ارتفاع می‏توان به سه بخش پیش باد ؛ پس چکاد و پشت باد تقسیم کرد.

 ۲۱- حدود پنجاه درصد تغییرات میانگین بارش سالانه هر نقطه در گستره ایران زمین را می‏توان با طول و مربع عرض جغرافیایی آن محل توضیح داد.

 (P=exp[5.9-0.006X+3.064*10^-۵Y^۲])

 ۲۲- دوره‏های ترسالی و خشکسالی در همه جای ایران زمین همزمان نیست.

 ۲۳- گستره پهنه‏های دچار خسکسالی تابعی خطی از میانگین مجموع بارش سالانه است.

 ۲۴- سال ۱۹۵۷ مرطوب ترین و سال ۱۹۷۳ خشک‏ترین در دوره اقلیمی مورد بررسی ( ۱۹۹۳ – ۱۹۵۷) بوده است . در سال ۱۹۵۷ حدود ۱۱ درصد و در سال ۱۹۷۳ حدود ۹۵ درصد ایران زمین دچار خشکسالی بوده است.

 ۲۵- خشکسالی‏های شدید روی گستره‏های کوچک و با دوره‏های بازگشت بلند روی می‏دهند.

 ۲۶- فراهم آوردن اطلس همبارش ایران زمین که شامل بیش از چهل نقشه رقومی است از دستاوردهای مهم این پژوهش بوده است.

 ۲۷- از محصولات این پژوهش فراهم آوردن اطلس خشکسالیهای ایران زمین بوده است که شامل ۳۷ نقشه خشکسالی است.

 ۲۸- فراهم آوردن نرم‏افزار RainEst برای برآورد سری بارش سالانه ۳۷ ساله (۱۹۹۳ – ۱۹۵۷) ایران زمین.

 ۲۹- فراهم آوردن نرم افزار Gradient برای برآورد بارش – ارتفاع در قلمرو ایران زمین.

 ۳۰- فراهم آوردن نرم افزار RP برای تجزیه و تحلیل داده‏های اقلیمی ماهانه و چندین نرم افزار دیگر برای انجام تجزیه و تحلیلهای آماری.