عصر اهواز

عناوین زیر را در ادامه مطلب بخوانید:

اهمیت و اهداف پژوهش در آب و هواشناسی

زمینه های پژوهش در آب و هواشناسی

اهمیت و اهداف پژوهش در آب و هواشناسی

اقلیم سهم قابل توجهی در پراکنش جوامع غیر زنده و زنده داشته و تمدن های بشری را به شدت متاثر ساخته است. همچنین شاخه های متعددی از دانش بشری به یافته های این شاخه از علوم وابسته است؛ به عنوان مثال اقلیم اثر مستقیم در عوامل سازنده محیط غیر زنده به جای می نهد؛ به طوری که قادر به تعیین نوع، پراکندگی، حجم و کیفیت خاک و منابع آب است. بدین دلیل بسیاری اشکال ناهمواری ها، تحت تاثیر شرایط اقلیمی تکوین و تغییر می یابند. بدین دلیل اقلیم در علومی نظیر زمین شناسی و زمین ریخت شناسی به عنوان عاملی موثر و دست اندر کار تغییر پدیده های مورد مطالعۀ این علوم، در کانون توجه بوده است. شدت و ضعف هوازدگی و فرسایش خاک در محیط های خشک و مرطوب، سرد و گرم و نیز در مناطق حاره و برون حاره تحت تاثیر شدت و ضعف عناصر اقلیمی، به ویژه دما و بارش متفاوت و متنوع است. بنابراین بررسی تشکیل و تکوین خاک و نیز ماندگاری و جابه جایی آن بدون توجه به اقلیم مشکل و در بسیاری مواقع غیر ممکن است.

 اگر دستگاه چرخۀ آب را به سه بخش درونداد (ورودی)، میانداد (جریان) و برونداد (خروجی) تقسیم کنیم، در تمامی مراحل و بخش های مذکور، هیچ مدیریت یا برنامه ریزی مرتبط با منابع آب ( برنامه ریزی و مدیریت تولید، مصرف یا ذخیره) بدون توجه به اقلیم، ممکن و میسر نیست. بنابراین بی هیچ شکی اندیشمندان علوم آب شناسی نیازمند دانسته ها و یافته های مربوط به اقلیم شناسی بوده اند.

از دیرباز نقش اقلیم بر جوامع انسانی معلوم و محرز بوده است. از جالب ترین نظریه ها در زمینۀ ظهور، پیشرفت یا نابودی و عقب ماندگی تمدن ها، توسط هانتینگتون ارائه شده است. وی نقش اقلیم را یک عامل تعیین کننده در توان فردی و اجتماعی بشر می دانست؛ برای مثال خشونت اقلیمی (طوفان، سیلاب، خشکسالی، یخبندان و…) میلیون ها ساعت تلاش و کوشش گروه های انسانی را به کلی نابود و مختل می کرده است. سمپل و مونتسکیو با تعابیر دیگر، حتی خصیصه های ملی ـ قومی و مذهبی را به اقلیم منسوب می دارند. از این رو اقلیم برای یک باستان شناس نمایه ای مناسب برای ردیابی تمدن های دیرین به شمار می رود. زیان های حاصل از خشونت اقلیمی طی چند سال گذشته حتی و به ویژه در کشورهای بسیار پیشرفته، نمودی آشکار از تداوم اثرات عمیق و موثر اقلیم بر جوامع بشری است.

از نظر دانشمندان علوم کشاورزی، اقلیم بنیادی ضروری برای انجام کلیه فعالیت های زراعی است؛ زیرا اقلیم سرعت نشو و نمو، شدت دگرگشت (سوخت و ساز)، طولانی یا کوتاه شدن عمر جاندار، تعداد نسل و طرز فعالیت سالانه و رفتار گونه ها، پراکنش، تمرکز و عمدتاً انتشار جغرافیایی گونه ها، پیدایش گونه های مهاجر همراه با تغییر عادات و رفتار گونه های بومی یک ناحیه، تغییرات ریخت شناسی، تجزیه گونه به واریته و نژاد و بالاخره پیدایش گونه های جدید را فراهم می سازد. از این طریق اقلیم بر پوشش گیاهی و حیات جانوری اثرات قابل توجهی به جا می نهد و موجب تحولات زیستی مهمی می شود. بدین دلیل اندیشمندان عرصه های زیست شناختی از دانسته ها و یافته های اقلیم شناسی بهرۀ بسیار خواهند برد.

اقلیم اثر انکارناپذیری بر انسان، فعالیت ها و محیط طبیعی اطراف وی بر جای می گذاشته است. بسیاری از مسائل و مشکلات محیطی که برای انسان به وجود آمده است، حاصل عدم توجه به این مفهوم است. بنابر این انسان در معرض اقلیم قرار دارد. از این رو می توان اقلیم را پدیده ای مرتبط با حرکت انسان جهت تحقق و تحرک در دستیابی به پاره ای از خواسته های خویش دانست و بدین دلیل می توان اقلیم را پدیده ای به شمار آورد که در دریافت مفاهیم و گسترش تفکر بشر در برخورد با آن موثر بوده است. از این رو است که برای مثال گستره های مختلف کشت و کار، الگوهای متفاوت ساخت و ساز و… تکوین می یابد. این امرگویای تلاش انسان در برقراری نوعی ارتباط با اقلیم است. این ارتباط گاهی به شکل سازگاری، بهره برداری و یا مقابله نمود می یابد و در قالب مدیریت و برنامه ریزی اقلیمی تعبیر می شود. در تمامی این نوع ارتباطات، انسان فضای کالبدی متناسب با شرایط اقلیمی ایجاد می نماید و یا به تعبیر دیگر انسان با الهام از شرایط محیطی و از جمله اقلیم، محیط زیست خود را طراحی می کند. بدین دلیل می توان پژوهش اقلیمی را زمینه ای برای تعیین نوع فعالیت و یا حل بسیاری مسائل و مشکلات محیطی قلمداد نمود.

با توجه به آن چه که گفته شد اطلاعات اقلیمی اهمیت شایان توجهی در دستیابی به اهداف علمی و  اقتصادی دارد. با توجه به این امر است که تحقیق در اقلیم شناسی کشف و تبیین رفتار طبیعی جو و راه های بهره برداری از آن در جهت منافع انسانی تعبیر شده است. از این رو، تحقیقات اقلیمی جایگاه ویژه ای در دانش بشری احراز نموده اند. بنابراین هدف نهایی پژوهش اقلیمی، توصیف، تبیین، پیش بینی، مدیریت و برنامه ریزی بر مبنای دانسته های اقلیمی است.

زمینه های پژوهش در آب و هواشناسی

آب و هوا به عنوان یک پدیده محیطی در ارتباط متقابل با دیگر عناصر سازنده محیط است. بدین دلیل آب و هواشناسان برای شناخت اقلیم به صورت منفرد و نیز به صورت مرتبط با محیط، تلاش های قابل توجهی کرده اند. شناخت اقلیم به صورت منفرد، « پژوهش های بنیادی» را بنا نهاد و در صدد کشف و شناخت قوانین و فرایندهای حاکم بر اقلیم و شناخت رفتار آن است. شناخت اقلیم در ارتباط با پدیده های محیطی به « پژوهش کاربردی» موسوم است. در این رویکرد، اقلیم به لحاظ تأثیر بر پدیده های محیطی و یا بر فعالیت های انسانی مورد توجه قرار می گیرد. بدیهی است که نوع و رویکرد پژوهش در گرو عوامل پرشماری نظیر مسائل، نیازها، کمبودها و… است. به عنوان مثال یکی از مسائل مهم در کشور ما عدم شناخت کامل از اقلیم ایران زمین است. این مساله موجب شده است که بسیاری اقلیم شناسان کشورمان اقبال و استقبال بیشتری به تحقیقات بنیادی نشان دهند. کمبود داده ها و اطلاعات در زمینه مطالعات کاربردی نیز از عوامل بازدارنده محققان در انجام تحقیقات کاربردی بوده است.

به طور کلی پژوهش های اقلیمی تلاش می کنند که روابط متقابل هویدا و نهان اقلیم را در درون خود اقلیم، در عرصه های زیستی و غیر زیستی محیط طبیعی، کشف و بررسی نموده و به صورت قانونمند ارائه نماید. در این راستا روابط درونی و توآم عناصر، عوامل، اجزاء اقلیم موجب شکل گیری پژوهش های نظری و روابط بیرونی آنها موجب انجام تحقیقات کاربردی شده است.

منبع: خبرنامه انجمن ایرانی اقلیم شناسی