عصر اهواز

می دانیم که مهم ترین و کلیدی ترین عامل موثر بر دستگاه اقلیم، خورشید است. انرژی حاصل از خورشید نقش بنیادی در تبادلات ماده و انرژی بین خرده سیستم های این دستگاه (نظیر هوا سپهر، آب سپهر، زیست سپهر و سطح خشکی ها) و نیز  فرایند های متداخل و مرتبط با آن ها ایفا می کند.

شارش جرم، انرژی و تکانه محتویات ناهمگون اجزای دستگاه اقلیم را به هم مربوط می کند. به عنوان مثال طی فرایندهای چرخه ای، ماده و انرژی بین آن ها جابه جا می شود. این تبادلات از طریق مکانیزم های تابش، همرفت و حرکت سیالات صورت می گیرد. درواقع خورشید تامین کننده انرژی اصلی و مورد نیاز سیستم اقلیم و موتور محرکه آن به شمار می آید.

اثرات متقابل اجزاء دستگاه اقلیم از طریق تغییر درعملکرد، ساختار یا محتوای این اجزاء صورت می گیرد. همچنین نتایج تغییر روابط اجزا در مقیاس جهانی می تواند در مقیاس های ناحیه ای ظاهر گردد؛ کما این که نتایج تغییرات ناحیه ای روابط اجزاء، موجب ظهور تغییر(ات) در مقیاس جهانی  می شود. برای مثال بسیاری عوامل تغییرزا نظیر گازهای گلخانه ای در مقیاس جهانی و فرایندهایی نظیر بسیاری پدیده های منفرد ( همچون فرایندهای ریز محیطی، فعالیت های اقتصادی، کاربری منابع، حرکت جمعیت ها و…) در مقیاس محلی عمل می کنند. بنابراین اقلیم یک محل حاصل تعادل ترمودینامیک و هیدرودینامیک اجزاء مختلف آن در ارتباط با ورود و خروج ماده و انرژی است.

میزان درونداد و برونداد ( بیلان) انرژی در دستگاه اقلیم، تابع الگوی زمانی ـ مکانی خاصی است. الگوهای مکانی تنوع اقلیمی را در پی داشته و الگوی زمانی موجب دگرگونی این دستگاه می شود. این تنوع و دگرگونی جهت دستیابی به سطح تعادل اقلیمی رخ می دهد و واکنش طبیعی در مقابل بیلان انرژی است. تغییر در درونداد انرژی شامل تغییر کیفی (میزان اشعه ماوراء بنفش ) و کمّی ( ظهور کلف های خورشیدی ) انرژی خورشیدی است.

تغییر در برونداد انرژی حاصل تغییر مسیر گذر انرژی در جو (تغییر محتویات جو) و تغییر در غایت این انرژی (سطح زمین) است. بدین دلیل هرگونه تغییر طبیعی – انسانی در محتویات جو، یا کاربری زمین که بر موازنه انرژی زمین تأثیر نهد قادر است موجب تغییر (پذیری) دستگاه اقلیم گردد. با این وجود اثرات تغییر انرژی و رفتار آن همه جا به یک شکل ظاهر نمی شود. بدین دلیل دگرگونی های اقلیمی از الگوی جغرافیایی خاصی پیروی می کنند.

منبع: خبرنامه انجمن ایرانی اقلیم شناسی