عصر اهواز

کامنت سرکار خانم فائقه الماسی

با سلام خدمت استاد بزرگم
چند روزی بود که برای کاری به یک سازمان دولتی مراجعه داشتم هروز باید از حراست کنار درب می گذشتم. دریکی از این مراجعات مامور حراست ازبنده رشته کاری ام را پرسید، گفتم: “آب و هواشناسی” با چنان چشمهای گرد شده و صورت مملو از اندوه همراه با تعجب فریاد کشید و گفت: چی ی ی ی ، آب و هواشناسی!!
و بعد با خنده چنان نگاه تلخی انداخت که احساس کردم مرتکب بزرگترین جریمه شده ام. می دانستم اگر کمی مجال می یافت تا اندازه ای نصیحت دلسوزانه ای می کرد که دخترم اخه این چه رشته ای و برو ………
و من که از این برخورد شوکه شده بودم سریع مکان رو ترک کردم و راستش کمی ناراحت.
امروز که باز پست های استاد گرانقدرم دکتر مسعودیان و کلام بسیار دلنشین او که نشان از احاطه زیاد وی به علم سخن دارد را می خواندم در دل به آن آقای حراست می خندم و به داشتن اساتیدی که در ادب و زبان و اخلاق زبانزد همگان هستند به خود می بالم.
سلامتی و موفقیت همراه همیشگیتان
دانشجوی شما در انجمن

پاسخ سید ابوالفضل مسعودیان : درود بر شما

هیچ پیشه ای بهتر از حقیقت جویی نیست. دانش آب و هوا شناسی مانند دیگر دانش های بشری بسیار با ارزش است و شریف است و دارنده ی خود را هم به بلندمرتبه می سازد.

بسمه تعالی

ضرورت تاسیس نظام مهندسی جغرافیا و آمایش سرزمین

مقدمه:

دانش جغرافیا هنوز در کشور ما علمی”کم شناخته” یا شاید ” به درستی شناخته نشده” محسوب می شود(مهرشاهی،۱۳۸۰). در ماخذی که چندی پیش انتشار یافته است از خاطرات روزانه بزرگترین فیزیکدان قرن بیستم، آلبرت انتیشتین، نقل شده است که او در اصل ،علاقه داشته که در زمینه جغرافیا مطالعه کند؛ولی به دلیل آنکه آن را موضوعی بسیار دشوار یافته است از آن منصرف شده و به مطالعه فیزیک پرداخته است(وایلز و راجرز،۲۰۰۳،صفحه ۴).

از زمانی که نخستین نقشه های جغرافیایی توسط سومریان در بیش از ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد تهیه شد تا هنگامی که پدر جغرافیا ، اراتوستن، در حدود ۲۷۰ سال پیش از میلاد مسیح پا به عرصه وجود گذاشت ،جغرافیا همگام با پیشرفت علم و تمدن نقش مهمی در شناخت مکان ها و موقعیت های سطح زمین و ساکنان آن ایفا کرده است(جیمز،۱۹۷۷).

دانش جغرافیا:

جغرافیا دانش شناخت مکان ها در گذشته ،حال و آینده است(مقیمی،۱۳۸۱) و یا به عبارت کامل تر،علم مطالعه مکان های مختلف سطح زمین و موضوعات روی آن و بررسی ویزگی های طبیعی و انسانی این مکان هاست. به طور خلاصه، این علم در صدد تفسیر علل تفاوت یا تشابه انسانی و طبیعی و مکان های مختلف است ودر این تفسیر از قوانین خاص بهره می گیرد(مهرشاهی ،۱۳۷۱).

نگاهی عمومی به عناوین مقالات نشریات جغرافیایی معتبر انگلیس زبان در دو دهه اخیر نشان می دهد که جغرافیای نوین از یک سو در صدد بررسی روندهای عمده جهانی ،منطقه ای و محلی و از سوی دیگر ، در صدد پیش بینی اثرات و نتایج احتمالی ناشی از این روندها در آینده در هر مکان است.

این نوع مطالعات ممکن است از بررسی یک “سیکلون” و اثرهای آن در آب و هوای یک منطقه در یک دوره زمانی خاص تا مطالعه روند رشد جمعیت نوجوانان در یک شهر و تبعات آن را در یک افق زمانی در برگیرد. مثالی دیگر در این زمینه ، بررسی روند خشکسالی در یک منطقه و تاثیر آن در نوسان میزان پوشش گیاهی ودر پی آن اثرات زیست محیطی ناشی از آن فعالیتهای انسانی در آن منطقه است.

روندهای عمده در قرن بیست و یکم:

تاریخ علم جغرافیا در دهه ۱۸۷۰، یعنی از زمان مطرح شدن آن به عناون یک رشته علمی به دانشگاههای اروپا و آمریکا ف وارد دوره جدیدی گردید . این دوره همزمان بود با اوج گیری قدرت های امپریالیستی اروپایی و آمریکا و ژاپن در سطح منطقه ای و جهانی(شکویی ،۱۳۶۴). از آن زمان تا کنون،و بویژه در کشورهای پیشرفته، جغرافیا هم به عنوان علمی بنیادی و هم به عنوان مقوله کاربردی مورد توجه اقتصاد دانان، سیاستمداران و برنامه ریزان بوده است. تشخیص و شناخت روندهای موجود یکی از بسترهای مهم و شاید مهم ترین بستر مطالعات کنونی جغرافیاست. با شناخت دقیق این روندهاست که چالشهای زیست محیطی،اقتصادی، سیاسی و فرهنگی می تواند به نحو مثبتی حل و فصل شود.

برخی از مهم ترین روندهای عصر ما را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

• افزایش جمعیت جهان
• تغییر اقلیم و افزایش فروانی و خسارات مخاطرات طبیعی
• افزایش بهره برداری از منابع طبیعی و افزایش فشار بر محیط طبیعی در سطح محلی و جهانی
• کاهش هر چه بیشتر فاصله ها و افزایش سرعت ارتباطات
• افزایش هر چه بیشتر بهره برداری از دریاها و اقیانوس ها
• تغییر به سمت ساختارهای منطقه ای و محلی الکترونیکی به جای ساختارهای با مرکزیت الکترونیکی آمریکا
• عدم ثبات اقتصادی – سیاسی هر چه بیشتر هرم های قدرت جهانی(والفورد و هاگت،۱۹۹۵).

البته ممکن است روندهای دیگری نیز از دید سایر جغرافیدانان وجود داشته باشد ولی در مجموع ، اینگونه روندها نقش جهانی تری دارند.

جغرافیا در قرن بیست و یکم:

با توجه به روندهای فوق بویژه در برنامه های درسی و آموزشی کشورهای پیشرفته، جغرافیا همچنان می تواند نقش مهمی را در آماده سازی فکری و تجربی جوانان ایفا نماید. یکی از گرایش های کنونی در جغرافیای جدید پرداختن به جنبه های کاربردی و تجاری آنهاست که این روزها در جهان غرب و حتی در کشورهای در حال پیشرفت نه تنها عامل پیشرفت های علمی و پژوهشی است بلکه موجب اشتغالزایی نیز گردیده است(راولینگ و دوهرتی،۱۳۷۸).

ورود رایانه و نرم افزارها و سخت افزارهای مربوطه به عرصه جغرافیا، نقش مهمی را در انقلاب آموزشی و پژوهشی جغرافیای جدید ایفا کرده است و اغراق نیست اگر بگوییمانقلاب کمی در جغرافیا بیشتر به لطف قدرت شگفت انگیز نرم افزارهای رایانه ای میسر گردیده است(مگوبر،۱۹۸۹).

امروزه جغرافی دانان با توجه به ماهیت فلسفی جغرافیا و نگرش ترکیبی و کمی و کاربردی آن ، بر روی مجموعه بسیار متنوعی از موضوعات و مسائل کار می کنند که با توجه به نوع گرایش ها و نگرش ها ، هر کدام به نحوی می تواند در خدمت جامعه قرار گیرد. به گونه ای که از تغییرات کوتاه مدت تا دراز مدت اقلیمی و محیطی تا آثار فعالیت های انسانی بر روی محیط را در بر می گیرد . یک بعد آن ، شرایط سیاسی و اقتصادی را در بر می گیرد و بعد دیگر آن شرایط فرهنگی و آموزشی را. بخشی از آن بر پخش سیلاب و کنترل آن نظارت می کند و بخشی دیگر بر آلودگی آب رودخانه ها و دریاها و مسائل زیست محیطی نظر دارد(UNEP,2000).

جایگاه و نقش جغرافیا در آمایش سرزمین:

همچنین باید توجه داشت که جغرافیا با دید نظام مند و نیز تخصص های متنوع خود ،یکی از مهم ترین علوم در امر سازمان دهی فضای سرزمین محسوب می شود. اگر امروز در کشور ما ، به علم جغرافیا در این زمینه کمتر توجه گردیده است ، نه به سبب بی اهمیتی این علم ، بلکه به علت ساختارهای نامناسب کشور است که ریشه در نظام برنامه ریزی از بالا به پایین دارد و علت دیگر آن ، عدم توانایی جغرافی دانان در ارائه بهتر این علم در راستای خدمت به حل جامعه بوده است(حاتمی و همکاران ،۸۹).

این روند تا آن جا پیش رفته است که متاسفانه اکثر جغرافی دانان امروز کشور ما ، از این که با نام جغرافی دان شناخته شوند ،گریزان هستند و در بیان تخصص خود غالبا سعی دارند ، نام جغرافیا را حذف کنند. اما رسالت خطیرتر ما دانش آموختگان جغرافیا ابتدا باید تبیین صحیح علم جغرافیا و جایگاه صحیح این علم و رفع ابهامات موجود باشد و سپس برقراری ارتباط صحیح بین این علم با علوم دیگر وتحاری سازی کاربردهای آن به منظور اشتغالزایی فارغ التحصیلان این عرصه است. برای رسیدن به این مهم ، تفهیم صحیح فلسفه ی این علم برای دانش پژوهان جغرافیا نیاز است تا حداقل جغرافی دانان ما از سردرگمی که بر فضای جغرافیایی کشور حاکم است رهایی پیدا کنند.

مخلص کلام اینکه می توان گفت :” علم جغرافیا ، از طریق تفکر و کاربرد ، جهان ما را شکل می دهد و جغرافی دان به منزله متخصص محیط جغرافیایی ، راه گشا ،برنامه ریز،هدایتگر،کشتیبان،مشاهده گر،آموزش دهنده، منتقد و بالاخره زندگی بخش به مکان ها شناخته می شود(شکویی ،۱۳۸۳).

ضرورت اشتغالزایی ،ساماندهی دانش آموختگان جغرافیا و تاسیس نظام مهندسی جغرافیا و آمایش سرزمین :

منابع انسانی، پایه اصلی سرمایه و ثروت هر ملت است. اندیشه و تفکر انسانی، معادنی فناناپذیرند و بر خلاف سایر معادن که هر چه بیشتر برداشت شوند، کاهش می یابد، این معدن با استفاده بیشتر، توسعه یافته و می تواند مظهر خلاقیت ها و نوآوری های تحول آفرینی باشد. امروزه شاهد هستیم که کشورهایی با حداقل منابع طبیعی و زیرزمینی با بهره گیری از منابع انسانی بالاترین درآمد سرانه را در جهان دارا هستند. نتیجه تحقیقات بانک جهانی در ۱۹۲ کشور جهان در رابطه با میزان سهم هر یک از منابع اصلی سرمایه در تشکیل ثروت ملل بیان می دارد که سهم منابع انسانی ۶۴ درصد، منابع طبیعی ۲۰ درصد و منابع فیزیکی ۱۶ درصد می باشد.

در واقع سهم منابع انسانی در ارزش افزوده هر کشور، یکی از شاخص های مهم توسعه یافتگی محسوب می شود. نیروی انسانی هر چند تحصیل کرده باشد جزء منابع انسانی به شمار نمی رود و برای این که جایگاه منابع و سرمایه انسانی را بیابد، علاوه بر دانش باید از مهارت، اخلاق حرفه ای و مدیریت نیز برخوردار باشد. منابع انسانی با این خصوصیت می تواند منشاء تحولات عظیم و محور توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه باشد، چرا که با دستیابی به توسعه منابع انسانی، سایر ابعاد توسعه نیز محقق می گردد.

بسیاری از دانش آموختگان جغرافیا، به علت عدم وجود تشکل های مناسب معمولاً در فعالیت های مرتبط با تحصیلات خود اشتغال پیدا نکرده بلکه ثمره سال ها هزینه و وقت به هدر می رفت و این دانش آموختگان در فعالیت های غیرمرتبط با تحصیلات خود به مشاغل بعضاً کاذب اشتغال پیدا می کردند.

وجود این مشکلات ضرورت دارد تا متولیان امر، سازمانی را برای نظام بخشیدن و بهره گیری از این نیروهای متخصص ایجاد نمایند که ثمره آن تصویب قانون سازمان نظام مهندسی جغرافیا و آمایش سرزمین در مجلس شورای اسلامی باشد.

نظام بخشیدن به کاربردها و خروجیها و خدمان فنی و مهندسی جغرافیا در امر برنامه ریزی توسعه همه جانبه ،آمایش سرزمین و … به منظور تحقق اهداف مورد نظر در امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. این نظام از سازماندهی دانش آموختگان شروع و با تعیین حدود وظایف فنی و حرفه‌ای در بخش، تعیین تعرفه های خدمات مشاوره و فنی و اجرائی و نظارت بر فعالیت آنها، افزایش توانمندی های حرفه‌ای اعضاء، حمایت از حقوق جغرافیدانان و فارغ التحصیلان جغرافیا و کسانی که از خدمات آنان برخوردار می‌شوند، تلاش در جهت حسن اجرای قوانین و مقررات مربوط به امور جغرافیایی, حمایت از تشکل های صنفی و حرفه‌ای, روزآمد نمودن دانش در بین اعضاء و گسترش آن, مشارکت در نظــام بـرنـامـه‌ریـزی و سیاستگذاری بخش, ارتقاء اخلاق حرفه‌ای و بالاخره ساماندهی اشتغال دانش آموختگان در راستای اصلاح ساختار نیروی انسانی, زمینه را برای ارتقاء مدیریت و بهره وری در بخش هموار می‌نماید.

الزامات توسعه دانایی محور, نقش دانش آموختگان را در فرآیند توسعه و پیشرفت با رویکرد جغرافیایی برجسته می‌نماید. البته دانش با همراهی مهارت, مدیریت و اخلاق حرفه ای این جایگاه را کارآمد و مؤثر می‌سازد.

بـدیهـی اسـت بـا توجه به سیاست های دولت و نظام در منطقی نمودن حجم دولت و برنامه ها و اهداف ریاست جمهوری منتخب، این سازمان می تواند نقش مؤثری را در قبول وظایف دولتی و کاهش تصدی گری در این بخش داشته باشد و با تکیه بر منابع انسانی آگاه و کارآمد آینده درخشانی را برای توسعه بخش ترسیم نماید .

با تشکر از صبر و حوصله شما

فاطمی