عصر اهواز

پاسخ استاد عساکره:

باسلام و سپاس از مشارکت و نیز تشکر مضاعف از سوال هوشمندانه شما

در خصوص این مطلب که آیا اطلاعات هواسپهر و تغییرات ثبت شده در آن ها مهمترین نشانۀ تغییرات اقلیمی ‏است، باید اذعان داشت که تغییر اقلیم متناسب با نوع، شدت، تداوم و نیز عامل مؤثر بر تغییر در اجزای مختلف ‏اقلیم (سنگ سپهر، آب سپهر، زیست سپهر و بالاخره هواسپهر) ثبت می شود. طبیعت هواسپهر به لحاظ زمان ‏واکنش و زمان پاسخ کوتاه، تنها بخشی از انواع تغییر را در خود ثبت می کند و برخی انواع دیگر تغییر، متناسب ‏با طبیعت آن در اجزای دیگر اقلیم ثبت می شوند. ‏

برای دستیابی به پاسخ سوال دوم به مطالب زیر توجه کنید:‏

‏ میزان ورود و خروج ماده ‏‎–‎‏ انرژی به دستگاه اقلیم تابع الگوی زمانی ‏‎–‎‏ مکانی خاصی است که منجر به پویایی ‏‏(تنوع و تغییر) اقلیم می شود. اگرچه اقلیم هر محل دائم درحال تغییر(پذیری) است، ولی مقداری ثبات نیز ‏درخود نشان می دهند. این ثبات ظاهری حاصل ساز وکارهایی است که در برابر عوامل تغییر زا ظهور می یابد. ‏ساز وکارهای مزبور به شکل مقاومت به تغییرات یا ترمیم خود بعد از بروز عوامل تغییر، جلوه می کند و بعضاً ‏موجب بازسازی در برابر تغییرات خواهد شد. این پایداری نشان دهنده‌ تداوم بنیادهای ثابت اقلیم در امتداد ‏زمان است. هر چه توانایی دفع اختلالات وارده بیش تر باشد، به همان نسبت دستگاه اقلیم پایدارتر خواهد بود. ‏در حالی که در اقلیم بدون تعادل و در نتیجه فاقد پایداری، کوچک ترین اختلال می تواند به بروز فاجعه های ‏اقلیمی بزرگ بیانجامد. بنابراین لازم است قبل از مطالعه هرگونه تغییر، سازوکارهای حاکم بر این تغییرات مورد ‏توجه قرار گیرد. دو سازوکار مذکور شامل توان خودتنظیمی و زمان تاخیر است. ‏
طی توان خود تنظیمی اقلیم تعادلی نسبتاً پایا بروز می یابد. بنابراین، هر گاه دامنه تغییرات، از قدرت خود ‏تنظیمی اقلیم فراتر نرود، اقلیم قادر خواهد بود بعد از مدتی مجددا” تعادل خود را برقرار کند. دومین سازوکار ‏‏(زمان تاخیر) گویای میل اقلیم به حفظ تعادل و نوعی ثبات است. این وضعیت انعطاف پذیری سیستم را در ‏مقابل تغییرات فزونی می بخشد. بر این اساس اجزای اقلیم از عوامل تغییر زا به طور یکسان و همزمان متاثر ‏نمی شوند. زیرا اغلب، اهمیت اثرات بازخورد به مقیاس زمانی واکنش خرده سیستم هایی که از آن متاثر می ‏شوند، وابسته است. توضیح اینکه هرگاه در میزان ورودی اقلیم تغییر جدی حاصل شود، بدون تردید هریک از ‏اجزای اقلیم بلادرنگ به تغییر حادث شده واکنش نشان نمی دهد و برای نشان دادن واکنش، برای هریک از ‏اجزاء ، مدت زمان خاصی طول می کشد. در صورتی که این دو سازوکار در نظر گرفته شود (که البته امری ‏بسیار مشکل و بغرنج است)، با مقادیری خطا پاسخ سوال دوم مثبت (اما تؤام با خطا)خواهد بود. در این صورت ‏حفظ تعادل اقلیم توام با نوسان یا افت و خیز در آن خواهد بود (بسان انسانی که بر لبۀ یک پرتگاه برای حفظ ‏تعادل خود دستان خود را در امتداد یک مسیر دایره ای حرکت می دهد.) حال نقطۀ آغاز این حرکت دوار را ‏می توان هر نقطه ای تلقی کرد، زیرا تکرار پذیری این حرکت به سمت آینده و گذشته قابل تعمیم است.‏

منبع: خبرنامه انجمن ایرانی اقلیم شناسی