عصر اهواز

دنیای با تفکر فازی

به موازات رشد تکامل نظریه شبکه های عصبی، تئوری فازی (Fuzzy Theory) یا منطق فازی (Fuzzy Logic) پدیدار شد.

حال سوال این است:

نظریه فازی چیست؟ چرا اصطلاح “فازی” استفاده شده است؟ در تصمیم گیری های انسان، مفهوم “فازی بودن” یافت می شود. این مفاهیم را می توان در زمینه های فکر کردن و روش های مربوط به پردازش اطلاعات جستجو نمود؛ بخصوص در زمینه سخن گفتن که جملات می توانند نا مفهوم و یا مربوط به نحوه برداشت از بیانات باشد، این زمینه صادق است. از جمله این اصطلاحات می توان به موارد “بعداً شما را خواهم دید” مفهوم کلمه بیشتر و یا “حالم خیلی خوب نیست” اشاره نمود.

فازی بودن از تعبیر یا ادراکی ناشی می شود که به اصطلاحات “بعداً”، “کمی بیشتر” و “خیلی خوب” می دهیم. برای مثال مفهوم کلمه “بعداً” برای مهندسین پدیده ای سریع (Fast Phenomena) ممکن است در حدود زمان “نانو ثانیه” باشد، ولی همین مفهوم برای فسیل شناسان ممکن است در حدود هزاران سال باشد. دسته بندی مقدار این مفاهیم نسبی است، بنابراین برای استفاده از مفاهیم فازی بودن باید به حدود و حوزه زمینه اعمال آن مفهوم فازی، توجه نمود و مبنا و واحد اندازه گیری آن را به دست آورد.

اتفاقاً جملات فازی نشان دهنده ارتباط نسبی بین واحد های یک سیستم می باشد و هیچ گونه ارتباط مطلق را نشان نمی دهد. این مثال را در نظر بگیرید: “دونده A تندرو است”، “دونده B تندروتر از دونده A است” و دونده C کندروتر از دونده B است”. در اینجا دو مفهوم یافت می شود: جملات فازی می توانند مفاهیم طبقه بندی کردن مانند (دونده B از دونده A تندروتر است و دونده C از دونده B کندروتر است) یا “ابهام” را ایجاد نمایند (یعنی اینکه مشخص نیست که آیا دونده A از C تندروتر است یا خیر. همچنین اندازه سرعت A،B و C مشخص نمی باشد). جمله “علی خیلی بلند قد است” یک جمله فازی است؛ زیرا مبنای اندازه گیری قد، مشخص نمی باشد. در یک تیم بسکتبال با قد متوسط ۶ فوت و ۱۲ اینچ، مفهوم “خیلی بلند قد” را می توان به احتمال زیاد بیانگر قدی بلندتر از ۶ فوت و ۱۲ اینچ در نظر گرفت. این در حالتی است که معمولاً برای یک فرد عادی، مفهوم بلند قد به معنای قدی بلندتر از ۵ فوت و ۸ اینچ می باشد. البته این موضوع به این معنا نیست که حتما قدی با مشخصه “خیلی قد بلند” برابر ۶ فوت و ۱۲ اینچ می باشد.

فازی بودن و احتمالات، اغلب با هم ترکیب می شوند. یک جمله در صورتی احتمالی است که احتمال یا درجه تحقق را نشان دهد و یا نتیجه یک واقعه اتفاقی را بیان کند. برای مثال جمله “شانس اینکه آنجا باشم ۵۰/۵۰ است” یک جمله کاملاً احتمالی است. جملات احتمالی، خود درجه ای از مفهوم فازی بودن را نشان می دهند. در جمله “به احتمال زیاد آنجا خواهم بود” کلیه احتمالات ذهنی سنجیده شده اند و درجه ای از احتمال یا تحقق بیان شده است. در صورتی که جمله “ممکن است آنجا باشم” کاملاً نامعلوم و غیرقابل پیش بینی می باشد؛ لذا فازی بودن را بیان می کند.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به کتاب اصلی یا ترجمه زیر مراجعه فرمایید.

UNDERSTANDING NEURAL NETWORKS AND FUZZY LOGIC BASIC CONCEPTS AND APPLICATIONS, STAMATIOS V.KARTALOPOULOS, IEEE PRESS, 1996

منطق فازی و شبکه های عصبی مفاهم و کاربردها، مؤلف: دکتر اس. وی.کارتالوپولس، مترجمین: دکتر محمود جورابیان، دکتر رحمت الله هوشمند، انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز، چاپ پنجم.