عصر اهواز

می دانیم که در یک عرض جغرافیایی شرایط بارش و خشکی زمانی پدیدار می شود که در آن ناحیه به ترتیب همرفت و فرونشینی هوا چیره باشد. بنابراین انتظار می رود در نواحی استقرار ITCZ ( مناطق همگرایی گرمسیری )، بارش به مقدار زیاد رخ دهد ولی هنگامی که ITCZ محدوده ایران را هم دربر می گیرد، می بینیم که کمربند پرفشار جنب حاره بر روی آن مستقر بوده و به طرف نیمه شمالی ایران یعنی ارتفاعات البرز هم گسترش یافته است. تحت چنین شرایطی نزول هوای گرم ناشی از کمربند پرفشار که در بالای کم فشارهای حرارتی مستقر می باشد، سبب می شود که در آسمان ، ابری تشکیل نشده و هوای صعود یافته سطحی، قدرت کافی برای نفوذ به لایه های بالایی جو و رسیدن به سطوح تغییر فاز بخار آب نداشته باشد.

بدین ترتیب گرچه کم فشارهای حرارتی تشکیل شده بر روی ایران به ویژه در ایران مرکزی و شرقی موجب همگرایی و صعود هوا می شوند ولی حرکت رو به بالای این هوا در اثر برخورد با هوای در حال نزول ناشی از کمربندهای پرفشار، توانایی نفوذ به لایه های بالایی را نخواهند داشت، چون سیکلون های تشکیل شده دارای هسته ی گرم بوده و عمق زیادی ندارند و مختص لایه های پائین آتمسفر می باشند، به همین دلیل جریان همرفت محدود به لایه های مجاور سطح زمین بوده و امکان اینکه دمای هوای در حال صعود به نقطه شبنم برسد فراهم نمی شود.

در حقیقت زمانی که کمربند همگرایی حاره ایران را تحت تاثیر خود قرار می دهد مصادف است با گسترش سامانه واچرخندی در سطوح بالایی جو ایران، که در نتیجه آن بادهای شرق وزان در این فصل بر کشور حاکم می شود و چون این بادها از مناطق دریایی عبور نمی کنند نمی توانند منجر به بارش شوند. فقط بخش هایی از نواحی جنوب شرقی به ویژه در محدوده ی در یای عمان تحت تاثیر سامانه ی کم فشار ITCZ قرار می گیرد که به علت عدم وجود کوههای بلند در این مناطق بارندگی های تابستانی به ندرت رخ می دهد. ( ناظم السادات)

در محدوده خلیج فارس چون پرفشار دینامیکی در بخش بزرگی از جو با قدرت در ارتفاعی پایین حضور دارد سبب انباشتگی رطوبت در لایه ی نازکی از جو مجاور زمین می شود. به همین دلیل در کرانه های جنوبی علاوه بر گرمای هوا ، در بالا رفتن رطوبت جو نقش مهمی دارد.( مسعودیان) و همین انباشت رطوبتی در فرآیند بازخورد مثبت سبب تقویت اثر گلخانه ای و به تبع آن  گرمتر شدن هوا می شود و شرایط آب و هوایی جنوب ایران بسیار نامناسب می گردد(شرجی). به دلیل گرمایش شدید سطح زمین و شکل گیری مراکز کم فشار حرارتی بر روی پهنه وسیع از ایران مرکزی و شرقی، پرفشار جنب حاره نمی تواند به سطح زمین نزدیک شود. از طرفی دیگر چون سرعت جت باد بالای آن کاهش یافته است توان ایجاد واگرایی بالایی قدرتمند،که بتواند هوای سطح زیرین را به بالا بکشد و موجب بارش گردد را ندارد. هرچند در بعضی از سالها در جنوب شرقی ایران ارتفاع پرفشار از سطح زمین زیاد شده و اجازه می دهد هوای گرم و مرطوب زیرین تحت فرآیند همرفتی به ارتفاع مورد نیاز برای ایجاد ابر و ریزش باران صعود کند و بارشهای موسمی تابستانی را در سواحل دریای عمان سبب شود که در اثر گسترش زبانه های آن ، حتی شمال ایران تحت تاثیر قرار می گیرد.

تئوری جدید در ارتباط با نقش پرفشار جنب حاره در این رابطه بدین صورت است که آرایش و نحوه ی قرار گیری محور پرفشار در ایجاد شرایط بارانی و مرطوب دوره ی گرم سال بسیار موثر است به طوری که وقتی محور پرفشار برروی شبه جزیره عربستان قرار گیرد تابستانی بارانی و خنک خواهیم داشت.( لشکری)

در دوره گرم سال در اثر فرونشینی مداوم هوا در بخش جنوبی و زیرین رودباد جنب حاره ای ، پرفشار جنب حاره ای تشکیل می شود که گسترش زبانه ای از پرفشار آزور در منطقه خاورمیانه از جمله ایران که ارتفاع آن نسبت به سطح زمین از غرب به شرق افزایش می یابد . شرایط پایداری را در آب و هوای ایران حاکم می سازد . به دلیل نزول دائمی هوا هیچگونه حرکت صعودی انجام نمی گیرد و تقریبا تمام ایران از آسمانی صاف و بدون ابر و باران برخوردار است. (علیجانی)

آذرزرین و عباس مفیدی  در بررسی خصوصیات پرفشار جنب حاره تابستانی بر روی خاورمیانه از جمله ایران به این نتیجه رسیدند که در ترازهای میانی و فوقانی ، ورد سپهر ماهیتی مستقل دارد به طوری که نه در جو آزاد و نه در لایه مرزی سیاره ای ، بازوی فرونشینی سلول هدلی نمی تواند به عنوان تنها ساز وکار موثر در تشکیل پرفشار جنب حاره ای تابستانه در نظر گرفته شود. بر اساس این دیدگاه واداشت های گرمایی همچون گرمای محسوس ، گرمای نهان ، گرمایش حاصل از همرفتهای عمیق و سرمایش حاصل از طول موج بلند زمینی در ایجاد پرفشار جنب حاره نقش اساسی دارند.