عصر اهواز

خشکسالی یک بلای طبیعی با وقوع تدریجی است که بر جنبه های زندگی و بخشهای مختلف جامعه تأثیرمستقیم و غیرمستقیم دارد و در دهه های اخیر بدلیل فراوانی وقوع در بین حوادث طبیعی ، خسارات اقتصادی زیادی را در میان جوامع انسانی بجا گذاشته است. گرچه تعاریف متفاوتی برای این پدیده ارائه شده ، لیکن درکل حاصل کمبود بارش در طی یک دوره ممتد زمانی از یک فصل تا چند سال می باشد. 

این کمبود منجر به نقصان آب برای برخی بخشها، فعالیتها و یا گروهها می شود. تکرار و تداوم خشکسالی در یک منطقه موجب بروز تمامی ابعاد و مراحل یک دوره کامل خشکسالی میگردد بطوریکه از مرحله خشکسالی هواشناسی شروع و با مراحل خشکسالی هیدرولوژی، خشکسالی کشاورزی و خشکسالی اقتصادی و اجتماعی ادامه می یابد.   برای مثال در بعضی از سالها ممکن است خشکسالی هواشناسی وجود نداشته و یک منطقه میانگین بارش سالیانه را دریافت کرده باشد اما سایر ابعاد خشکسالی نظیر خشکسالی هیدرولوژی و خشکسالی کشاورزی و خشکسالی اقتصادی و اجتماعی (بدلیل تداوم خشکسالی هواشناسی در سالهای قبل) همچنان باقی باشد. از طرف دیگر پدیده خشکسالی با الگوهای بارندگی از نظر زمان و مکان و چگونگی وقوع بارش مرتبط است. مانند فصل نرمال وقوع بارندگی، تأخیر در شروع فصل بارانی ، شدت بارش (مخرب بصورت سیل) و یا (موثر در منابع آب و کشاورزی) و … که این موارد در ارزیابی خشکسالی هواشناسی نادیده می ماند.

 متاسفانه در کشور ما برای ارزیابی خشکسالی از ساده ترین و سهل الوصول ترین روش یعنی ملاک قراردادن شاخصهایی که صرفا آمار بارندگی را نشان می دهد ( ارزیابی خشکسالی هواشناسی) استفاده می شود. این یک اشتباه کاملا واضح و رایج است  و تحلیل مناسبی برای ابعاد مختلف خشکسالی ارائه نمی نماید. برای ارزیابی صحیح خشکسالی راهکارهایی به مراتب بهتر و دقیقتر وجود دارد که البته به سادگی استفاده از شاخصهای خشکسالی هواشناسی نیست. یکی از این روشها تعریف شاخص های مناسب و کمی کردن آنها (شاخص ها) برای خشکسالی از نوع کشاورزی و هیدرولوژی می باشد. روش دیگر تعیین شاخصهای ترکیبی مناسب و دادن وزن منطقی به این شاخصهای ترکیبی می باشد.

 نکته مهم دیگر که ارزیابی صحیح و دقیق خشکسالی در کشور را اجتناب ناپذیر می نماید ، توجه به دو ویژگی مناطق خشک (مانند استان های یزد ، کرمان ، سیستان وبلوچستان و خراسان جنوبی و… ) می باشد. ویژگی اول الگوی بارندگی است. در مناطق خشک تغییرات مقدار بارش سالیانه نسبت به میانگین بارش سالیانه شدید می باشد. بنابراین بدلیل ضریب تغییرات زیاد بارندگی و الگوی نامناسب بارش ، این مناطق آسیب پذیری بیشتری دارند. ویژگی دوم محدودیت طبیعی و ذاتی منابع آب در مناطق خشک است که بروز خشکسالی ، حداقل ها را نیز از دسترس خارج نموده و مشکلات حاد و بحرانی بوجود می آورد.