عصر اهواز

اقلیم شناسی همدید در کنار اقلیم شناسی فیزیکی و اقلیم شناسی دینامیک از شاخه های اصلی دانش آب و هواشناسی است. سخن کوتاهی که در دنباله می خوانید به لسان استاد بزرگوار پروفسور مسعودیان می باشد که تقدیم حضورتان می گردد.

اقلیم‌شناسی همدید علمی است که رابطه‌ی میان گردش‌های جوی را با محیط سطحی یک منطقه بررسی می‌کند (یارنال ۱۹۹۳).

ابعاد سامانه‌ها و گردش های جوی مورد بررسی در اقلیم شناسی همدید در حد چند هزار کیلومتر و عمر آنها در حد چند روز است. سامانه‌ها و گردش‌های جوی همدید مقیاس رویدادهایی را در محیط سطحی پدید می‌آورند که از لحاظ مقیاس زمانی و مکانی متناسب با خودشان باشند. بنابر این برای بررسی‌های همدید توجه به چند نکته لازم است.

۱) در مطالعات همدید به دو دسته داده نیاز داریم. یکی داده های جوی (فشار، ارتفاع ژئوپتانسیل و …) که وضعیت گردش هوا را روشن می‌سازند. دیگری داده‌های محیطی (عملکرد محصول، تعداد تصادفات، کولاک، بارش و …) که وضعیت محیط را معلوم می‌کنند.

 ۲) در مطالعات همدید برای کشف رابطه‌ی میان گردش‌های جوی و رویدادهای محیط سطحی نیازمند بهره‌گیری از روش‌های پیشرفته‌ی آماری (تحلیل مولفه‌ی اصلی، تحلیل ممیز، تحلیل خوشه‌ای و …) هستیم.

۳) آن دسته از رویدادهای محیطی را می‌توان به روش همدید بررسی کرد که در سطح یک منطقه رخ داده باشند. بنابر این یک رگبار بسیار شدید که در ابعاد چندین کیلومتر رخ داده و منشا محلی دارد با روش همدید قابل بررسی نیست.

۴) با توجه به محدودیتی که در بند سه بیان شد، در مطالعات همدید نخست باید با تحلیل داده‌های محیطی، ویژگی‌های زمانی و مکانی رویداد سطحی مورد نظر را تبیین کرده و شناخت کافی از آن به دست آوریم. برای دستیابی به شناخت ویژگی‌های مکانی پدیده‌ی مورد بررسی در بیشتر موارد لازم است داده‌های ایستگاهی را به کمک روش‌های مناسب میانیابی به داده‌های شبکه‌ای (پهنه‌ای) تبدیل کنیم. انجام میانیابی از آن جهت لازم و ضروری است که در اقلیم شناسی همدید تنها امکان بررسی رویدادهایی وجود دارد که بر روی یک منطقه (پهنه) رخ داده باشند نه بر روی یک یا چند ایستگاه معدود.

۵) با توجه به طول عمر سامانه‌ها و گردش‌های جوی همدید مقیاس، در مطالعات همدید نیاز به داده‌های روزانه و یا ساعتی خواهیم داشت و داده‌های ماهانه و سالانه نمی‌توانند به کشف رابطه‌ی میان الگوهای گردش هوا و رویدادهای محیطی کمک کنند چون در نقشه‌ها و داده‌های ماهانه و سالانه که از راه میانگین‌گیری به دست می‌آیند سامانه‌های همدید مقیاس مستهلک می‌شوند. این امر حتی در مورد رویدادهایی همچون خشکسالی که ماهیتی خزنده و بلندمدت دارند نیز صادق است. در واقع چنین پدیده‌هایی به دلیل تکرار پیاپی سامانه‌های همدید ویژه‌ای رخ می‌دهند. بنابر این برای شناخت رابطه‌ی آنها با گردش‌های جوی هنوز هم نیازمند داده‌های روزانه هستیم.