عصر اهواز

مخاطره بخش غیر قابل انفکاک و اجتناب ناپذیر زندگی انسان هاست. انسان ها در طول زندگی خود با خطرات عدیده ای مواجه می شوند . عده ای در حوادث رانندگی جان خود را از دست داده و یا دچار نقص عضو می شوند عده ای در اثر سیل ، طوفان و خشکسالی و قحطی می میرند، برخی بر اثر آلودگی های زیست محیطی و برخی نیز در اثر بیماریهای واگیردار ناشی ازمخاطرات آب و هوایی از بین می روند. این بدان معنی است که زندگی بشر توام با خطر بوده و زندگی بدون خطر تقریباً امکان ناپذیر و غیر ممکن است. آنچه مسلّم است شناخت دقیق خطرات و آگاهی بخشی نسبت به تاثیر آنها در زندگی انسان هاست. بدون تردید توجه عمومی و افزایش آگاهیهای مردم نسبت به مخاطرات آّب وهوایی آنان را از زندگی سالم تر و کیفی تر برخوردار می نماید.
مخاطرات آب و هوایی در ابعاد مختلفی اتفاق می افتند. مخاطرات طبیعی ، مخاطرات مربوط به سیلابها، مخاطرات مربوط به خشکسالیها، مخاطرات بیوفیزیکی و مخاطرات ناشی از آتش سوزی از جمله ابعاد مختلف مخاطرات آب وهوایی هستند.
هر کدام از موارد فوق تاثیرات قابل توجهی در زندگی بشر داشته و خسارتهای جانی و مالی فراوانی تاکنون بوجود آورده است. در میان مصادیق فوق ، مخاطرات بیوفیزیکی و فیزیولوژیکی طیف وسیعی از خطرات محیطی را به دلیل ارتباطات بین محیط ژئوفیزیکی و موجودات زنده بوجود آورده است.بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی بیماری واگیر عبارتست از وقوع تعداد مواردی از یک بیماری آشنا یا مشکوک که عفوت زا بوده یا منشا انگلی داشته باشد که اغلب بزرگ و برای زمان و مکان پیش آمده غیر منتظره باشد با توجه به این تعریف بدیهی است که بیماریهای واگیر دار در ویژگی های بسیاری از شروع سریع مخاطرات محیطی شرکت دارند. باکتریها -ویروس ها و آلودگی های انگلی قادر هستند خطرات وسیعی در کشورهای دنیا بویژه کشورهای فقیر بوجود آورند. بیماری را می توان در گروههای مختلفی طبقه بندی کرد . تاثیر عوامل محیطی بر بیماری از یک گروه به گروه دیگر متفاوت است.
۱٫ بیماریهای عفونی که ناشی از باکترها، تک یاختگان جانوری –قارچها و ویروس ها هستند.
۲٫ بیماریهای ناشی از آلودگی های زیست محیطی که عمدتاً در اثر تماس انسان با یک آلاینده محیطی بوجود می آیند نظیر آسم – برنشیت و انواع سرطان ها بخصوص سرطان ریه.
۳٫ بیماری های تنشی از قبیل بیماریهای قلبی و عروقی که در حال حاضر بیشترین درصد بیماران را در کشور به خود اختصاص داده است.
۴٫ نابسامانی های رشد جنینی که ممکن است از طریق آلاینده های محیطی بر مادران باردار تاثیر گذاشته و باعث اختلال در روند شکل گیری جنین شده و یا موجب به دنیا آمدن بسیاری از کودکان کوتوله می شود.
۵٫ بیماری ناشی از سوء تغذیه
بر اساس نظریه سیمن (۱۹۸۴) شیوع بیماری ناشی از مخاطره می تواند در نتیجه شش عامل رخ دهد.
• وجود بیماریها در اجتماع قبل از وقوع حادثه
• تغییرات اکولوژیکی در نتیجه مخاطره
• خسارت بر منابع عمومی
• حرکات جمعیت
• اغتشاش و بی نظمی در برنامه های کنترل بیماری .
• تغییر مقاومت فردی در برابر بیماری
در مورد ارتباط بیمارهای مجاری فوقانی تنفسی و هوا مطالعات متعددی صورت گرفته است .گانافو (۱۹۱۳) پیسی (۱۹۵۸) لودون (۱۹۶۴) هلند و همکاران (۱۹۶۱)
همگی نشان دادند که درجه حرارت عامل مهمی در تعیین عفونت های مجاری فوقانی تنفسی است. نتایج این مطالعات نشان می دهد که مهمترین عامل تعیین کننده موارد سرماخوردگی در هر یک از نیمه های سرد و گرم سال متوسط درجه حرارت است. ثانیاً ضریب همبستگی برای فصل گرما خیلی بزرگتر از فصل سرد می باشد. در همه موارد ضریب همبستگی منفی بوده یعنی هرچه هوا از آنچه انتظار می رفت سردتر می شد موارد بروز سرماخوردگی نیز بیشتر می گردید.
آنفولانزا نوعی بیماری است که در همه جا به طور همزمان ظاهر نمی شود بلکه ابتدا در بعضی از نقاط مشخص روی زمین آشکار شده و بعد به اطراف گسترش می یابد این امر به دلیل تغییرات آب و هوایی بعضی مناطق است که آنفولانزا از آن مناطق سرچشمه گرفته و سپس بوسیله مهاجرت افراد مبتلا به بیماری به مناطق دیگر گسترش می یابد.
بر اساس دیدگاه صاحبنظران بین درجه حرارت و آنفولانزا رابطه منطقی برقرار است بدین معنی که بالا رفتن تنش حرارتی ماههای قبل از وقوع اپیدمی جمعیت را به حالت آن هدایت می کند.
افت ناگهانی درجه حرارت در اواسط تابستان شیوع آنفولانزا را موجب می شود به نظر می رسد که سازو کار بوجود آورنده آن تغییرات بیوفیزیکی پروتئین های خون باشد که به دنبال تغییر هوا و همزمان با شروع آنفولانزا صورت گرفته است.
هوا از راههای متعددی بر شروع یا تنظیم امواج اپیدمی ها تاثیر گذار است در مورد گروههای دو عاملی هوا قادر است که به میزان شیوع عامل بیماری و مقاومت میزبان تاثیر داشته باشد. در مورد گروههای سه عاملی واضح ترین تاثیر هوا بر بوم شناسی موجودناقل است. تغییرات آب وهوا نه تنها احتمال امراض بقای میزبان های واسط بلکه توزیع آنها را نیر تحت تاثیر قرار می دهد. هر یک از عوامل مختلف آب و هوا به نوعی بر بیماری تاثیر گذار هستند دما و رطوبت بر بیماری آنفلولانزا ، بارندگی بر بیماریهای درد مفاصل و رطوبت برای بیماریهای چون طاعون مهم هستند.
دماهای غیر عادی می توانند به طور مستقیم با اعمال فشار گرمای شدید بر بدن انسان باعث مخاطره شوند در شرایطی که دما و رطوبت نسبی بالاست ناراحتی های فیزیکی تبدیل به بیماری و مرگ و میر می شود.
در طی سالهای ۱۹۶۳ تا ۱۹۷۵ تعداد بیست هزار نفر در آمریکا بر اثر گرما و رطوبت طولانی جان باخته اند این مخاطره نتیجه گرمایش زمین بوده است.
امواج گرمایی یکی از مخاطرات آب و هوایی است که بویژه می تواند زندگی افراد مسن بیش از ۶۵ سال و افرادی که دچار بیماری قلبی هستند را تحت تاثیر قرار دهد. بعنوان مثال این مخاطره طی سپتامبر سال ۱۹۵۵ که با بادهای خشک جنوب شرقی همراه بوده باعث مرگ بیش از ده هزار نفر در لس آنجلس آمریکا گردید.
تغییرات آب و هوایی باعث تحریک گسترش عرضی برخی بیماریهایی که به مناطق حاره محدوده می شوند می گردد. مالار یا از جمله بیماریهایی است که وابسته به دماست. این بیماری که ناشی از پشه است حدود ۴۰% جمعیت جهان را در خطر آلودگی قرار داده است. این بیماری در دامنه ۱۵ تا ۳۲ درجه سانتیگراد با رطوبت بین ۶۰-۵۰ درصد بروز و ظهور پیدا می کند. گسترش فصول مرطوب و گرم در ارتفاعات بالاتر مناطق حاره و گرمایش جهانی عامل تاثیر گذار در بروز این بیماری است . بی نظمی طبیعی در منابع آب بویژه آبهای سطحی و زیرزمینی ونیز وجود نابسامانی در سیستم دفع فاضلاب بویژه در مناطقی که سطح بهداشت پائین است یکی از عوامل انتشار بیماریهای ناشی از آب به خصوص مالاریا و تب زرد است. تخریب چاههای آب و شکسته شدن خطوط لوله کشی آب بر اثر سیلابها و طوفانهای شدید باعث آلوده شدن منابع سطحی شده و در نتیجه آب آلوده و موجب بروز بیماریهای عفونی از جمله اسهال می شود.
منابع:
مخاطرات جوی، تالیف دکتر حسین محمدی، انتشارات دانشگاه تهران،چاپ دوم۱۳۹۰ ،
آب وهواشناسی کاربردی، حسین محمدی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ ۱۳۸۹،
زیستن در محیط زیست-پروفسورجی تی میلر، ترجمه دکتر مجید مخدوم، انتشارات دانشگاه تهران،چاپ دوم۱۳۶۹،

داریوش سعیدی؛ دانشجوی دوره دکتری مخاطرات آب وهوایی
منبع: http://www.basaghi.ir