عصر اهواز

در خلال دوره های یخبندان، ورقه های یخی عظیمی بر روی قاره های اوراسیا و آمریکای شمالی شکل گرفت. نزدیک به ۱۹۰۰۰ سال پیش دمای هوای کره زمین روند افزایشی پیدا کرده و دوره یخبندان به پایان رسید. با این وجود، ورقه های یخی عظیم به یکباره ناپدید نشده و قسمت هایی از آنها تا حدود ۸۰۰۰ سال پیش بر سطح قاره ها باقی ماند. افزایش دما منجر به ناپایداری ورقه های یخی شده و سبب شد بخش های بزرگی از آنها طی چند رخداد در قالب کوه های یخی و یا آب شیرین به اقیانوس اطلس شمالی تخلیه شود. آب شیرین به دلیل چگالی کمتری که نسبت به آب شور اقیانوس دارد جریان های اقیانوسی را که در شمال اقیانوس اطلس به دلیل افزایش جرم (شوری) به سوی اعماق اقیانوس فرو می روند و منجر به تداوم جریان های اقیانوسی آب گرم از عرض های جغرافیایی پایین به سوی عرض های بالاتر می شود را کُند و یا متوقف می‌کند. متعاقب چنین وضعیتی، دمای هوا بطور کلی در نیمکره شمالی و بطور ویژه در اقیانوس اطلس شمالی به شدت کاهش پیدا می‌کند. بسیاری از دانشمندان دیرینه-آب و هواشناس و دیرینه-اقیانوس شناس به منظور کشف قانونمندی حاکم بر سامانه آب‌و‌هوای جهانی تمرکز ویژه ای بر مطالعه پاسخ های آب‌و‌هوایی مناطق مختلف کره زمین به فازهای سردشدگی اطلس شمالی دارند.

دکتر صفایی‌راد و همکارانش با مطالعه یک مغزه رسوبی برداشته شده از تورب‌زار کنارصندل جیرفت ضمن بازسازی تاریخچه فعالیت های گردوغباری در غرب آسیا (از جمله ایران) و مکانیزم های تولیدکننده آنها طی ۱۹۰۰۰ تا ۷۰۰۰ سال، موفق به کشف یک ارتباط مستقیم بین تغییرات دمایی اقیانوس اطلس و تغییرات آب‌و‌هوایی غرب آسیا شدند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در خلال دوره های سرد اطلس شمالی، بادهای غربی در فصل زمستان به سمت عرض های جغرافیایی جنوبی تر جابجا شده‌اند و به حالت سینوسی با امواج عمیق جریان داشته اند. قرارگیری یک فرود عمیق اتمسفری بر روی دریای سرخ سبب برخاستن ذرات گردوغباری فراوانی از بزرگترین منشا گردوغبار کره زمین (صحرای شمال آفریقا و شبه جزیره عربستان) و انتقال آنها به سوی شرق یعنی غرب آسیا و ایران شده است. رکورد گردوغباری بازسازی شده در این پژوهش آشکارکننده پاسخ آب‌و‌هوایی بسیار سریع سامانه های اتمسفری نیمکره شمالی و بطور ویژه غرب آسیا به تغییرات دمایی و جریان های اقیانوسی اطلس شمالی است بطوری که با کاهش دما در اطلس شمالی توفان های گردوغبار در غرب آسیا به یکباره آغاز شده‌اند و تا پایان دوره سرد تداوم داشته اند. همچنین از نتایج برجسته این پژوهش آشکارسازی نقش مهمتر تغییرات ورقه های یخی آمریکای شمالی نسبت به ورقه های یخی اوراسیا (که پیشتر نقش آنها پررنگ تر انگاشته می شد) بر شرایط آب و هوایی زمستانه غرب آسیا و ایران است.

نتایج این پژوهش که توسط دکتر رضا صفایی‌راد از دانشگاه تهران در یک همکاری بین المللی با گروه دکتر مهیار مُهتدی پژوهشگر موسسهMARUM (Center for Marine Environmental Sciences) دانشگاه برمن آلمان و استاد دانشگاه توکیو ژاپن انجام شده در مجله بسیار معتبر PNAS با ضریب تاثیر ۹٫۴۱ و شاخص ایگن ۱٫۲ منتشر و به عنوان خبر ویژه توسط مجله آکادمی ملی علوم ایالات متحده با مشترکان این مجله در سراسر جهان به اشتراک گذاشته شده است.

برای مشاهده جزئیات این پژوهش، لینک مقاله را کلیک نمایید.