عصر اهواز

در ایران طول داده های هواشناسی ثبت شده در ایستگاه های هواشناسی بطور عمده از نیمه دوم قرن بیستم فرا تر نرفته است. بنابراین برای مطالعه اقلیم گذشته با تکیه بر این داده ها ما فقط قادر به ارزیابی اقلیم ایران طی این چند دهه محدود هستیم.
برای این که بتوانیم اطلاعات اقلیمی خود را به دوره های قبل از تاسیس ایستگاه های هواشناسی گسترش دهیم به ناچار باید سراغ شواهدی رفت که توانسته اند اثرات اقلیم گذشته را در خود ذخیره کنند.
یکی از این شواهد ارزشمند اقلیم گذشته حلقه های درختی هستند. در بین عوامل محیطی، اثر اقلیم بخوبی با تاثیر بر میزان بافت چوبی سالیانه تولید شده هر درخت قابل ردیابی می باشد‌.
هر درخت سالیانه یک حلقه رویشی به مجموع حلقه های سالیانه خود اضافه می کند که با شمارش این حلقه ها نه تنها می توان سن درخت را تشخیص داد بلکه با اندازه گیری پارامترهای هر حلقه رویشی شرایط محیطی تاثیر گذار بر تشکیل آن حلقه سالیانه را می توان بازسازی کرد.
به علمی که امکان اندازه گیری حلقه های رویشی سالیانه و ساخت سری زمانی از آن ها را فراهم می کند دندروکرونولوژی یا گاه شناسی درختی و به علمی که امکان استخراج اطلاعات اقلیمی را از روی سری های زمانی و گاه شناسی درختی فراهم می کند دندروکلیماتولوژی یا اقلیم شناسی درختی گفته می شود.
ارزش و اهمیت این روش از مطالعه اقلیم گذشته به این دلیل هست که این روش امکان بازسازی اطلاعات اقلیمی گذشته را بصورت ریز مقیاس فراهم می کند به گونه ای که اطلاعات اقلیمی ذخیره شده در بافت چوبی درختان در مقیاس های ماهانه، فصلی و سالیانه قابل بازسازی است.
در دنیا طی دو سده اخیر بانک اطلاعاتی ارزشمندی از سیگنال های اقلیمی استخراج شده از حلقه های درختی تشکیل شده است. با بازسازی متغیر های اقلیمی توسط پارامترهای مختلف حلقه های رویشی سالیانه درختان، درک بهتری از وضعیت اقلیم گذشته مناطق وسیعی از زمین طی سده ها و هزاره های اخیر بدست آمده است.

در روزهای آینده مطالب بیشتری در این زمینه خواهم نوشت…

🌳 محسن ارسلانی
دکتری دیرینه اقلیم شناسی