عصر اهواز

در گفتگوی غیر حضوری ششم ،به سراغ استاد خوش اخلاق،با مرام وگرانسنگ جناب آقای دکتر غلامعلی مظفری عزیز که در حال حاضر مدیرگروه محترم جغرافیای دانشگاه یزد هستند رفتیم و از مطالب خوبشان استفاده نمودیم که متن صحبتهای ایشان عینا و بدون هیچگونه جرح و تعدیل تقدیم حضور تان می گردد.

استاد عزیز و بزرگوار جناب آقای دکتر مظفری عزیز،به پاس همه  تلاشها و خدمات و زحمات علمی اتان،دعامان بدرقه دین و دنیاتان باد.

پیروز و شادکام باشید

۱– آینده رشته جغرافیا (هم آینده علمی و هم آینده شغلی) را چگونه می بینید؟

در سایر کشورها غیر از ایران آینده علمی و شغلی رشته جغرافیا بسیار روشن است در بین نهادهای قانونی در این کشورها جایگاه علم جغرافیا شناخته شده است. در تصمیم سازی، برنامه ریزی و نظارت و اجرای برنامه های توسعه و عمران در این کشورها ،جغرافیدانان از جایگاه بسیار برجسته ای برخوردار هستند. اهمیت این موضوع به حدی است که رئیسان جمهور آمریکا عضو افتخاری انجمن جغرافیای دانان آمریکا می باشند. در این راستا تلاش هایی در کشور ما صورت گرفته ولی به هیچوجه کافی نیست. متاسفانه برخی از فارغ التحصیلان جغرافیا که به لایه های قدرت دسترسی دارند و حتی خود آنان از صاحبان قدرت هستند و بهتر از این می توانند در تثبیت جایگاه جغرافیا در کشور نقش ایفا کنند دغدغه این موضوع را یا ندارند یا بسیار اندک دارند البته نباید تلاش برخی از آنها را نادیده گرفت. باید هر کس در هر جایگاهی قرار دارد تلاش خود را در این زمینه انجام دهد. ساماندهی و ایجاد اشتغال بخش عمده ای از آن، وظیفه دولت می باشد که باید زمینه اشتغال برای سیل انبوه بیکاران دانشگاهی را فراهم سازد اینکه گفته می شود دانشجو باید اشتغال زا و کار آفرین باشد صحیح است ولی تمام دانشجویان توانائی انجام اینکار را ندارند و تنها تعداد اندکی قادر به انجام اینکار هستند. عدم توانائی دولت ها در انجام این وظیفه خطیر ، بحران های اجتماعی را بدنبال خواهد داشت و سبب بی ثباتی در کشور خواهد گردید. امید است با تلاش مسئولان این امر مهم در کشور تحقق یابد.

۲- اگر بخواهیم نگاهی آسیب شناسانه به گذشته جغرافیا و جامعه اقلیمی داشته باشیم مهم ترین آسیب ها را چه می دانید؟
در بازنگری گرایش ها و سر فصل دروس جغرافیا در تمام مقاطع تحصیلی که در پنج سال پیش انجام گرفت و بعد از گذشت پنج سال بازنگری مجدد آن در شهریور ۹۴ در دستور کار مجدد قرار می گیرد. در این بازنگری سه هدف اساسی دنبال گردید :
۱ – به منظور بروز بودن و و هماهنگی با مباحث جدید جغرافیایی در سطح جهانی، توجه به دروس ارائه شده در سایر گروه های جغرافیایی در سطح جهانی مد نظر قرار گرفت تا براساس آن دروس گرایش های مختلف در کلیه مقاطع اصلاح گردد.
۲- دروس ارائه شده مبتنی بر نیاز های اساسی کشور تدوین گردد،تا بتوان در زمینه حل مشکلات کشور گام های اساسی برداشت.
۳- کاربردی شدن دروس، در این زمینه تلاش گردید تا در کنار مباحث تئوری ، دروسی گنجانده شود تا مهارت های لازم در دانشجویان ایجاد گردد تا در جامعه بتوان بهتر نقش ایفاء نمود.
حال بعد از پنج سال فرصت آسیب شناسی مجدد فراهم گردیده است تا ضمن بازنگری مجدد ، به رفع موانع و مشکلات در این زمینه پرداخته شود.
بنظر می رسد که تجدید نظر در موضوعات زیر باید انجام پذیرد:
۱- باید از وزارت علوم درخواست شود که در پذیرش دانشجو برای رشته جغرافیا ، از بین دانش آموزان رشته های علوم تجربی و ریاضی پذیرش دانشجو انجام پذیرد. این خواسته کم و بیش اکثریت اساتید گروه های جغرافیایی کشور می باشد. تا با تربیت نسل جدید ، جایگزین مناسب تری برای نسل گذشته جغرافیا فراهم گردد.
۲- انجمن جغرافیای کشور باید نقش پررنگ تری در جهت معرفی ، القاء و تحمیل نقش جغرافیدانان در بین مسئولان رده بالا و نهادهای قانونی کشور بازی نماید.
۳- در ظرفیت پذیرش دانشجویان جغرافیا در تمام مقاطع تحصیلی تجدید نظر به عمل آید چرا که در حال حاضر با توجه به خیل انبوه فارغ التحصیلان بیکار این امر منطقی بنظر نمی رسد. باید از پذیرش لجام گسیخته دانشجویان در مقاطع ارشد و دکتری برخی از مراکز دانشگاهی نظیر دانشگاه های آزاد ، پیام نور و حتی دانشگاه های دولتی جلوگیری به عمل آید و متناسب با امکانات آنها پذیرش دانشجو صورت گیرد.
۴- در باز نگری سر فصل دروس مقاطع مختلف تحصیلی در ۵ سال قبل، متاسفانه شاهد این بودیم که خروجی نهائی دروس بعضا با دروس مصوب در کمیسیون های تخصصی مغایرت دارد این وضعیت بویژه در دروس دوره کارشناسی بیشتر نمود داشت که باید در اجلاس آتی به طور جد پیگیری شود.
۵- در خصوص تعداد گرایش ها به ویژه در مقطع کارشناسی باید تعدیلی صورت گیرد تفاوت بین گرایش های مختلف مقطع کارشناسی تنها ۳۵ واحد دروس تخصصی است که با نگاه به این دروس، مشابهت آنها با دروس پایه این مقطع بسیار چشمگیر است . این تعدد گرایش موجبات اختلاف در بین دانشجویان و فخر فروشی آنها به یکدیگر شده و متاسفانه اساتید نیز به این اختلافات دامن می زنند.
۶- درس کار ورزی به منظور ارتباط دادن دانشجو با سازمان ها و نهادهای اجرائی در کشور باید در سرفصل جدید دوره کارشناسی گنجانده شود تا زمینه شناخت بین این مراکز با رشته جغرافیا و توانمندی های آن فراهم شود.
۷- برای برخی از دروس مقاطع مختلف تحصیلی جغرافیا در سر فصل دروس بازدید علمی در نظر گرفته شده است که متاسفانه دانشگاه ها در این زمینه همکاری لازم را به عمل نمی آورند و از طرفی برخی از اساتید نیز به دلیل مشغله زیاد حاضر به انجام آن نیستند این موضوع باید به طور جدی مد نظر قرار گیرد.
۸- به دلیل نداشتن بودجه کافی در برخی از دانشگاه ها تجهیز آزمایشگاه با مشکلاتی مواجه است که باید در این زمینه توجه لازم به عمل آید.
۹- با توجه به مشابهت روش پژوهش جغرافیا با علوم تجربی ، لازم است برخی از گروه های جغرافیایی که هنوز در مجموعه دانشکده های علوم انسانی و یا علوم اجتماعی هستند از بدنه این دانشکده ها خارج شود برخی از معضلات گروه های جغرافیایی کشور به این موضوع بر می گردد.
۱۰- با توجه به مصوبه دولت در خصوص احراز رسته مهندسی به رشته های جغرافیا باید در این زمینه تلاش صورت گیرد تا همراه با انتقال رشته جغرافیا به مجموعه علوم تجربی، انگیزه لازم برای انتخاب این رشته توسط دانش آموزان فراهم شود.
۱۱- در صورت تدوین دروس جدید ، برای اساتید دوره های آموزشی برگزار شود . متاسفانه در دوره قبل شاهد این مسئله بودیم که برخی از همکاران پیشنهاد دروسی را مطرح می ساختند که تنها خود توانائی ارائه آن را داشتند .

۳- بسیاری ازاقلیم شناسان معتقدند که تحقیقات اقلیمی در ایران به بن بست رسیده است و دیگر موضوعات قابل توجهی در این حوزه وجود ندارد و تقریباً بر روی اکثر موارد کار شده است آیا شما با این نظر موافقید؟ اگر بخواهید چند زمینه نو در حوزه اقلیم شناسی ایران مطرح نمایید به چه موضوعاتی اشاره خواهید نمود؟

اگر واقعا چنین طرز تلقی وجود دارد پس چرا این همه مشکلات اساسی در کشور وجود دارد که بسیاری از آنها ریشه در مسائل جغرافیا کشور دارد. آیا شهرها های ما همگی مدینه فاضله و بدون مشکل هستند؟ اینکه روستاها ما نابود گردیده و بسیاری از آنها خالی از سکنه شده اند نشان از نبود مشکل در مناطق روستائی کشور دارد؟ آیا در حل مسال سیاسی و امنیتی داخلی و خارجی ما در شرایط ایده آل به سر می بریم؟ آیا هر ساله به طور همزمان در یک گوشه کشور سیل و در نقطه دیگر خشکسالی بلیه جان ما شده نشانه چیست؟ یا اینکه هرساله میزان خسارات ناشی از عدم شناخت واقعیات اقلیم کشاورزی میزان تولیدات کشاورزی ما پائین و میزان خساران ناشی از آفات و بیماری های گیاهی و علف های هرز که ریشه در مباحث اقلیم کشاورزی دارد بسیار بالا است نشان از نبود مشکل در کشور دارد؟
جهت پیدا کردن موضوع، نیاز نیست جای دوری برویم چشم ها را باید شست و طور دیگری باید نگریست ، با تشکیل نشست ها و گفتگو با کارشناسان سازمان های مختلف می توان از نزدیک با مشکلات کاری آنها که به نوعی با موضوعات جغرافیایی ارتباط دارد پیوند برقرار ساخت . بنظر می رسد از این موضوع تاکنون غافل بوده ایم و یا آنرا جدی نگرفته ایم. گروه های جغرافیایی کشور با تشکیل نشست های مشترک با این سازمان ها ، ضمن آشنائی با مشکلات آنها به نوعی می تواند در معرفی توانمندهای گروه و رشته به این سازمان ها موثر واقع شود. باید این باور در مسئولان ایجاد شود که علوم جغرافیایی قادر به حل بسیاری از مشکلات آنها می باشد.چنانچه همکاران و دانشجویان در زمینه موضوعات مورد علاقه خود به مقالات چاپ شده در ژورنال های معتبر خارجی مراجعه نمایند و با انجام جستجوی در اینترنت به این مقالات دسترسی یابند و حداقل با خواندن چکیده این مقالات در شناسائی موضوعات نو برای پایان نامه و رساله خود اقدام کنند قطعا موضوعات جدید حداقل موضوعاتی که در کشور ما انجام نشده است پیدا خواهد شد.

۴-توصیه شما به دانشجویان و فارغ التحصیلان جغرافیا بویژه آب و هواشناسی چیست؟

به دانشجویان همواره توصیه کرده ام که وظیفه شما در حال حاضر استفاده بهینه از زمان می باشد تلاش نمایند بنیه علمی خود را قوی نمایند . باید دروسی چون آمار پیشرفته، نرم افزار های تخصصی و آشنائی با روش های علمی نوین در سطح جهانی که لازمه دانش جغرافیای کنونی است آشنا شوند و بدانند که در این زمینه ها باید از اساتید خود بالا تر باشند و اگر جز این باشد رکود علمی در گروه ه های جغرافیایی پیش خواهد آمد. اما در عین حال از تجارب ارزنده اساتید نیز نباید قافل شد . درست است که ممکن است اساتید قادر نباشند نظیر یک نیرو جوان وقت کافی برای آموزش فناوری های جدید داشته باشند ولی تجارب آنها در کنار انرژی و جوانی شما بسیار موثر خواهد بود.در این صورت است که با توانمند سازی خود ، خود را به تمام سازمان ها و نهادها تحیل خواهیم ساخت. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که در کنار یادگیری نرم افزارها و مدل ها دانشجویان باید قدرت تحلیل جغرافیایی خود را بالا ببرند که متاسفانه چنین نیست و باید در این زمینه تلاش بیشتری انجام پذیرد.

۵-دلایل عدم موفقیت تشکل های جغرافیایی مانند انجمن ایرانی اقلیم شناسی و امثالهم را در چه می دانید؟(البته این سوال به معنای نادیده انگاشتن تلاش های و موفقیت های حاصله نیست)

پیشنهاد می شود این انجمن ها با تمام گروه های جغرافیایی کشور تعامل بیشتری داشته باشند . گروه ها نیز با ایجاد تشکل های علمی دانشجوئی بخش عمده کار تعامل را به این دانشجویان واگذار نمایند تجربه نشان داده که چنانچه دانشجویان را باور کنیم کارها بهتر پیش می رود. این انجمن ها و تشکل ها در حد گروه های اجتماعی تنزل کرده و باید با تعیین اهداف و هدف گذاری در جهت حل مشکلات کنونی جغرافیا گام های اساسی بردارند تا به توفیقات بیشتری نائل گردند.

۶-در پایان اگر نکته خاصی است که می تواند برای اقلیم شناسان و اقلیم دوستان مفید واقع گردد، بیان بفرمایید:

نکته آخر(یک سوزن به خود و یک جوال دوز به دیگران) : نکته اساسی دیگر که بهیچوجه قابل چشم پوشی نیست آن است که متاسفانه برخی از همکاران از سحرگاه بانگ خروس خوان روز شنبه تا شامگاه جمعه مشغول تدریس در اقصی نقاط کشور هستند از دانشگاه آزاد گرفته تا دانشگاه پیام نور، از دانشگاه های غیر انتفاعی تا …… از غرب به شرق و از جنوب به شمال و مرکز کشور مشغول تدریس ، صدور و چاپ مدارک کارشناسی ارشد و دکتری هستند که بسیاری از این دانشگاه ها از حداقل استانداردهای کیفیت آموزشی از نظر وزارت علوم نیز برخوردار نیستند و به نوعی در بروز این مشکلات نقش دارند. بخشی از معضلات مبتلابه که امروز شما فارغ التحصیلان جغرافیا با آن مواجه هستید ناشی از این موضوع است چرا که حضور بلامنازع این عزیزان در این مراکز فرصت اشتغال را از شما گرفته است.

توفیق روزافزون شما دانشجویان عزیز را از خداوند متعال خواستارم