عصر اهواز

بیان مساله:

در حالی که انتظار می رود با رشد فزاینده علوم و دستیابی بشر به دانش های نوین، شاهد کاهش هزینه های ناشی از وقوع  مخاطرات طبیعی باشیم، گزارشات رسمی از رشد چشمگیر تلفات انسانی و خسارات گسترده مالی به دلیل وقوع این گونه حوادث حکایت دارد که این موضوع در تناقض آشکار با حجم و سرعت پیشرفت انسان در علوم مختلف می باشد.  بر اساس آمار و اطلاعات معتبر، تعداد بحرانهای عمده جهان در دهه ۹۰ تقریبا ۳ برابر بحرانهای دهه ۶۰ میلادی بوده و هزینه های مالی وقوع چنین بحرانهایی نیز ۹ برابر شده است.  بر پایه یافته های آماری بین المللی بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۲ شدت بلایا ۴٫۱ برابر شده و نسبت جان باختگان، ۶٫۹ و آسیب دیدگان ۵٫۳ و خسارت های مالی ۳۸ برابر شده است. (معتمد،۱۳۹۰).در این میان مخاطرات جوی درمجموع، ۷۴ درصد از مجموع وقوع بلایا را به خود اختصاص داده اند در حالی که سهم زلزله ۱۵ و سهم سایر بلایا ۱۱ درصد می باشد(شریفی، ۱۳۷۶).

در این میان ، جغرافیا یکی از علومی است که با توجه به موضوع مورد مطالعه خود، یعنی مکان و فضای زیست، باید پاسخگوی بخشی از این مسائل و تناقضات باشد اما به نظر می رسد علل و عوامل چنین حوادثی را نمی توان صرفا محدود به طبیعت وآنچه امروزه در قلمرو جغرافیای پوزیتویستی تعریف شده است دانست بنابراین در عصر حاضر نیز در مطالعات جغرافیایی بایستی بر ایدئولوژیها و اعتقادات مذهبی و معنوی مبتنی بر وحی آنچنان که گریفین و نوریس در دهه ۹۰ میلادی بر آن تاکید کرده اند توجه نمود و مقوله جغرافیای معنوی را احیا کرد (شکویی ، ۱۳۷۵) .  در این رابطه، ایدئولوژی های ادیان آسمانی مسیحیت و یهودیت با وجود منشاء الهی، به دلیل تحریفات عمده، متاسفانه از اصل خویش تهی شده و در این رابطه چندان راهگشا نیستند. در بن بست کنونی، معتبرترین و مناسبترین راه، استفاده از ایدئولوژی مترقی اسلام ناب با برخورداری از آموزه های جامع، جهان شمول و عقلایی است.

در این خصوص کارولین مرچنت ، استاد فلسفه و تاریخ محیط زیست در دانشگاه برکلی آمریکا در رابطه با ایدئولوژی آیین اسلام در حوزه محیط زیست می گوید: «اسلام، نمونه درخشانی از آگاهی های اکولوژیک بدست می دهد. در دیدگاه اسلامی، انسان، جانشین خداوند در روی زمین است. قرآن، چنین تعلیم می دهد که کیهان، طبیعت و محیط، همگی آیاتی از آفریدگار جهان می باشند. در روی زمین، هیچ دینی بر ضد تخریب محیط زیست و حیات جانداران، همچنین در برابر نابودی منابع و ثروت طبیعی اعطایی خداوند، چنین ندایی روشن در نداده است.(شکویی،۱۳۸۷)» 

بنابر آموزه‏ های دین اسلام وقوع مخاطرات ‌طبیعی بویژه مخاطرات جوی تنها به دلیل فعل و انفعلات ‏طبیعی نبوده، بلکه عوامل غیرمادی نیز در تحقق آنها تأثیر می‏گذارد. یکی ‌از عوامل ‏بسیار مهم در وقوع مخاطرات طبیعی، نوع رفتار و اعمال انسان است که در آیات و روایات متعدد بر تاثیر آن در وقوع حادثه های طبیعی تأکید شده‌ تا آنجا که بیشترین توجه آیات و روایات به اسباب‌ معنوی این ‌سوانح بوده و کمتر از عوامل‌ مادی‌ آن سخن‌گفته ‏شده ‌است. آیات و روایات متعدد بر این نکته تاکید دارند برخی تمدنها، اقوام و ملل ‌پیشین که بر اثر وقوع سیل، زلزله و غیره به ورطه نابودی کشیده شده اند به دلیل ارتکاب اعمالی همچون کفر و شرک، ستیز با پیامبران ‌و خداپرستان و انجام ‌‌همگانی و‌ آشکار برخی گناهان در آن جوامع انسانی بوده‌ است.

 به بیان کلی، مخاطرات طبیعی اگرچه ماهیت پیچیده ای دارند و از کنترل انسان خارج می باشند و لکن بر اساس آموزه های دینی، بسیاری از آنها نتیجه عملکرد انسان است  بی شک با نگاهی حکیمانه و موشکافانه به مبانی مترقی این آیین راستین، می توان افق روشنی را در حوزه دستیابی به علل و عوامل وقوع بلایا و حوادث طبیعی ترسیم کرد. قرآن کریم، قرن ها پیش، نه تنها از وقوع این حوادث و بلایا؛ بلکه از روشهای پیشگیری و درک و پذیرش آنها خبر داده است. بطوری که انسان می تواند با دقت و تمسک به قوانین الهی و رهنمودهای ارزشمند ذوات مقدس ائمه معصومین(ع) مانع بسیاری از خسارتها، تبعات و آسیبهای جانی و مالی گردد.

موضوع وقوع مخاطرات طبیعی و بویژه اقلیمی در کشور ایران نیز از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که بر اساس آمار رسمی، کشور پهناور ایران از ۴۳ نوع مخاطرات طبیعی شناخته شده در جهان ۳۴ نوع آن را تجربه کرده است که در این میان بیش از ۹۵% از بلایای طبیعی کشور منشاء آب و هوایی داشته است. لذا بالا بردن سطح آگاهی در این حوزه و شناخت دقیق علل و عوامل مخاطرات جوی، در کاهش ریسک و ارائه راهکارهایی جهت کاهش اثرات بلایای طبیعی در زمینه های گوناگون از ضروریات مهم است. (سازمان مدیریت بحران کشور)