حرکت یک ماده سیال به ویژه آب و هوا در داخل پهنه ای وسیع را پیچانه می گویند هر گونه سامانه فشاری که حرکت داخل آن غیر مستقیم بوده و گاها مواج(مانند حرکت هوا در موج بادهای غربی) یا دایره ای (مثل گردش هوا در سیکلونها) باشد می توان پیچانه محسوب نمود . پیچانه های سیالی مثل سیکلونها ،درون فضا حرکت می کنند در حالیکه پیچانه های ایستا یا غیر سیالی مانند آنتی سیکلونها در حالتی تقریبا ثابت باقی می مانند.
اندازه پیچانه ها از یک تلاطم کوچک مقیاس (نقل و انتقال گرد و غبار) تا کلان مقیاس (سلولهای کم فشار و پرفشار) در درون گردش عمومی جو تغییر می کند.
در عمل به ناهنجاری منفی یا مثبت ارتفاع ژئوپتانسیل نسبت به نقاط هم عرض آنها پیچانه گفته می شود.
شکل گیری پیچانه ها در تراز میانی جو به دو صورت مثبت و منفی دیده می شود . جریان هوا در پیچانه های مثبت در مسیری بسته و در جهت خلاف عقربه های ساعت صورت گرفته و در نتیجه شرایط از نظر دینامیکی برای صعود هوا آماده می شود.
در پیچانه های منفی جریان هوا ساعتگرد بوده و منجر به فرونشینی هوا می شود بنابراین شکل گیری پیچانه های مثبت با هوای ناپایدار و جو باروکلینیک (کژفشار) و تشکیل پیچانه های منفی با هوای پایدار یا جو باروتروپیک(فشارورد) همراه می شود.
پیچانه های مثبت نقش مهمی در ایجاد تغییرات هوا ،ناپایداری و ایجاد بارش دارند ،شناسایی محل زایش و تکوین ،مسیرحرکت و نابودی پیچانه ها در تحلیل همدید پدیده های جوی به ویژه رگبارها و تحلیل تغییرات زمانی و مکانی عناصری مانند دما و بارش مهم است.