درود بر شما
رفتار آب و هوا بسیار پیچیده است. یکی از دلایل این پیچیدگی وجود زمان تأخیر بین عناصر آب و هوایی است. مثلاً هرچند دما تابعی از تابش است اما بین زمان اوج تابش تا زمان اوج دما فاصله ی زمانی وجود دارد. در چرخه ی شبانه روزی دما گرچه بیش ترین تابش هنگام نیمروز رخ می دهد اما دما چند ساعتی دیرتر به اوج می رسد و گرم ترین ساعات شبانروز چند ساعتی پس از نیمروز رخ می دهد. تابشی که در هنگام نیمروز بر زمین می تابد آن را گرم می کند و زمین از راه تابش، رسانایی و همرفت گرما را به هوای مجاور خود منتقل می کند. چند ساعتی زمان لازم است تا این انرژی گرمایی خود را به ارتفاع یک و نیم متری زمین یعنی محل استقرار دماسنج ایستگاه هواسنجی برساند. به همین قیاس گرچه تابش در اوایل تیر ماه به اوج می رسد اما گرم ترین روز سال چندین روز بعد اتفاق می افتد.
در ایران زمان تأخیر بین اوج تابش تا اوج دما چند روز است؟ برای پاسخ به این پرسش نخست مقدار تابش نظری در مرز جو را برای پنجاه ایستگاه هواسنجی ایران محاسبه کردیم. سپس مقدار سپیدایی هر ایستگاه را به کمک سپیدایی باند یک AVHRR (نگاره یک) برآورد کردیم. نتایج برای ایستگاه تبریز در نگاره ی دو و سه آمده است. بررسی ها نشان داد که در ایران بر پایه ی داده های ۵۰ ایستگاه زمان پاسخ دمای بیشینه به تابش دریافتی حدود ۲۳ روز است. زمان پاسخ در ایستگاه های مختلف تابعی از شرایط جغرافیایی (نگاره چهار) به ویژه رطوبت است.
نگاره ی یک) میانگین بلند مدت سپیدایی در باند یک (۰٫۵۸ تا ۰٫۶۸ میکرومتر) سنجنده ی AVHRR
نگاره ی دو) تابش نظری(بالا)، سپیدایی (میان)و تابش دریافتی (پایین) در ایستگاه هواسنجی تبریز
نگاره ی سه) پیوند میان تابش دریافتی و دمای بیشینه در ایستگاه هواسنجی تبریز. بدون تأخیر(بالا) و با تأخیر ۲۱ روزه (پایین).
نگاره چهار) زمان پاسخ دمای بیشینه به تابش دریافتی در ایران