بیوگرافی و زندگی نامه محمد حسن گنجی
در دو [1]ران کو [1]دکی دو [1] و [1]اقعه در ذهن من تأثیر عمیق گذاشت که مربو [1]ط به هو [1]اشناسی می شد البته آن و [1]قت نه من قو [1]ه درک مسائل را داشتم و [1] نه در ایران صحبت از هو [1]اشناسی بو [1]د و [1]لی بعدها فهمیدم که این ها در ذهن من تأثیر گذاشته و [1] در تمام سرنو [1]شت آینده من تأثیر داشته است .
آن دو [1] و [1]اقعه یکی خشکسالی ممتدی بو [1]د که در محل تو [1]لد من در بیرجند برو [1]ز کرد و [1] پنج شش سال متو [1]الی باران نیامد و [1] تمام قنات ها و [1] چشمه سارها خشک شد . آب مشرو [1]ب شهر بیرجند معمو [1]لاً از آب انبارها تأمین می‌شد و [1] یک قنات آب شو [1]ر بو [1]د که برای مصرف کشاو [1]رزی استفاده می‌شد اما آب انبارها خالی شده بو [1]د ، یادم هست که آب مشرو [1]ب را لیو [1]ان لیو [1]ان از همدیگر قرض می کردیم این در ذهن من خیلی تأثیرگذار بو [1]د در مقابلش یک ترسالی ممتدی هم در آنجا برو [1]ز کرد و [1] در یک زمستان باران فو [1]ق العاده ای در آن جا آمد.
۲۰ سال پس از تحصیل در انگلستان برای تحصیل دکترا به آمریکا رفته بو [1]دم ، پایان نامه [1] ام را درباره آب و [1] هو [1]ای ایران نو [1]شتم ، تا آن تاریخ که می شو [1]د ۳۳ ـ ۱۳۳۲ درباره آب و [1] هو [1]ا و [1] هو [1]اشناسی در ایران چیزی به رو [1]ی کاغذ نیامده بو [1]د ، پایان نامه [1] من به زبان انگلیسی منتشر شد و [1] تا چندین سال منبع مطالعه درباره آب و [1] هو [1]ای ایران بو [1]د و [1] هنو [1]ز هم به آن ارجاع داده می شو [1]د . در سال های بعد از جنگ جهانی هو [1]اپیمایی رو [1] به تو [1]سعه بو [1]د ، ارتباط هو [1]ایی در آن زمان با هو [1]اپیماهای کو [1]چکی انجام می شد اما جت هایی که امرو [1]زه در خطو [1]ط هو [1]ایی مسافرت می‌کنند در ارتفاع بالای ۱۰ کیلو [1]متر از سطح زمین حرکت می‌کنند و [1] در آن جا هو [1]ا تقریباً یکنو [1]اخت است ، و [1]لی در ارتفاعات پایین هو [1]اها به اعتبار دمای متغیر سطح زمین به اصطلاح تفاو [1]ت پیدا می کند یعنی در ۲ یا ۳ کیلو [1]متری زمین هو [1]ا یکدست نیست که هو [1]اپیما بتو [1]اند از داخل آن عبو [1]ر بکند .
همان طو [1]ر که رو [1]ی زمین مثلاً در جاده پستی و [1] بلندی داریم فشار هو [1]ا در جاهای مختلف تفاو [1]ت پیدا می کند و [1] این اختلاف فشار هو [1]ا یک چیزی مثل ناهمو [1]اریهای سطح زمین به و [1]جو [1]د می آو [1]رد . به خاطر عبو [1]ر هو [1]اپیما از منطقه ای با فشار هو [1]ای زیاد به منطقه ای کم فشار باید مو [1]تو [1]ر هو [1]اپیما به شکل دیگری عمل کند تا از آن جا بگذرد اما آن زمان ناگهان هو [1]اپیما سقو [1]ط می کرد بنابراین لازم بو [1]د بدانند هو [1]ا چگو [1]نه است و [1] بر اساس همین ضرو [1]رت هو [1]اشناسی را در کشو [1]رها بو [1]جو [1]د آو [1]ردند .
هو [1]اپیما هم در مسیر خو [1]دش مرز نمی شناسد و [1] هو [1]اپیمایی که از انگلستان به ایران می‌آید از چندین کشو [1]ر و [1] چندین نو [1]ع هو [1]ا عبو [1]ر می‌کند ، پس لازم است هر کشو [1]ری درباره آسمان خو [1]دش کمک و [1] راهنمایی کند ، این ضرو [1]رت باعث تأسیس سازمان هو [1]اشناسی شد ، خدمات سازمان هو [1]اشناسی خیلی پیچیده است .
ما فقط در تلو [1]یزیو [1]ن می بینیم که یک نفر می آید و [1] می‌گو [1]ید فردا هو [1]ا چگو [1]نه خو [1]اهد بو [1]د . برای ترسیم آن خط‌های منحنی که شما هر شب در تلو [1]یزیو [1]ن می بینید صدها هزار اطلاعات رو [1]ی نقشه می‌آید تا کارشناس که در سطح دکتری آمو [1]زش دیده آن خط‌ها را بکشد و [1] از آن خط‌ها استفاده‌هایی کند .
مو [1]قعی که سازمان هو [1]اشناسی تازه تشکیل شده بو [1]د با آنها ملاقاتی کردم و [1] یک نسخه از پایان نامه [1] ام را به کتابخانه آنجا اهدا کردم . مو [1]قعی که قرار شد در اینجا اداره هو [1]اشناسی بو [1]جو [1]د بیاید یک کارشناس برای ایران مأمو [1]ر شده بو [1]د که دو [1]لت ایران را برای تشکیل یک هو [1]اشناسی سیستماتیک و [1] علمی کمک و [1] راهنمایی بکند . نام مرا آنجا به او [1] داده بو [1]دند که یک چنین شخصی درباره آب و [1] هو [1]ای ایران کتابی نو [1]شته ، اتفاقاً من در ایران نبو [1]دم و [1] در مأمو [1]ریتی بو [1]دم و [1]لی آن شخص مرا پیدا کرد .
هو [1]اپیمایی از نظر ارتباطات در و [1]زارت راه بو [1]د این هو [1]اشناسی هم قرار بو [1]د در و [1]زارت راه بو [1]جو [1]د بیاید ، هو [1]اپیمایی با دانشگاه مو [1]افقت کرده بو [1]د که من هو [1]اشناسی را راه بیندازم . در سال ۱۳۳۵ مسئو [1]لیت مدیریت کل اداره هو [1]اشناسی به من محو [1]ل شد .
او [1]لین کاری که کرد قانو [1]ن استقلال هو [1]اشناسی را از مجلس گذراندم که با این کار هو [1]اشناسی هو [1]یت قانو [1]نی پیدا کرد یعنی دو [1]لت ملزم بو [1]د بو [1]دجه ای بدهد و [1] تشکیلاتی راه بیندازد ، یک قانو [1]ن دیگری گذراندم که قانو [1]ن عضو [1]یت ایران در سازمان هو [1]اشناسی جهانی بو [1]د که ارتباط ضمنی‌مان با هو [1]اشناسی بین المللی با آن قانو [1]ن تأمین می شد .
به مو [1]ازات آن کلاس‌های متعددی برای تربیت کارمند در سطو [1]ح مختلف راه انداختم . در این ۱۲ ـ ۱۰ سالی که در هو [1]اشناسی بو [1]دم از نظر تجهیزات و [1] پرسنل و [1] تربیت کارمند و [1] فعالیت های علمی هو [1]اشناسی ایران را به پایه ای رساندم که در ردیف کشو [1]رهای نسبتاً تو [1]سعه یافته قرار گیرد و [1]لی بعد از انقلاب تو [1]سعه هو [1]اشناسی خیلی بیشتر شده چو [1]ن امکانات الان با امکانات آن زمان که بو [1]دجه ها و [1] اعتبارات کم بو [1]د تفاو [1]ت پیدا کرده است . در نتیجه هو [1]اشناسی امرو [1]ز ما در منطقه سرآمد هم است و [1] در تمام آسیا بعد از رو [1]سیه و [1] ژاپن و [1] هند مقام شامخی دارد . البته من بعد از ۱۲ سال در سال ۳۵ استاد تمام و [1]قت و [1] معاو [1]ن دانشگاه شدم و [1]لی ارتباط من با سازمان هو [1]اشناسی محفو [1]ظ مانده بو [1]د به خصو [1]ص در ارتباط با سازمان جهانی هو [1]اشناسی در آن ۱۲ سالی که رئیس هو [1]اشناسی ایران بو [1]دم زبان می دانستم . در محافل هو [1]اشناسی بین المللی مشکلی در بحث و [1] گفتگو [1] نداشتم ، پنج سال هم رئیس منطقه آسیا بو [1]دم در آن مقام ایجاب می کرد که من به تمام کشو [1]رهای آسیا مسافرت کنم ، غیر از چین که در آن و [1]قت عضو [1] سازمان ملل نبو [1]د ، و [1] در تمام این کشو [1]رها تشکیلات هو [1]اشناسی را ببینم و [1] خدمات مشترک بین هو [1]اشناسی های مختلف را هماهنگ کنم ، در آن پنج سال علاو [1]ه بر آن که به کار خو [1]د ایران می رسیدم بایستی به کار قاره آسیا می رسیدم ، بعد از این که از هو [1]اشناسی درآمدم و [1] در دانشگاه تمام و [1]قت کار می‌کردم باز هم ارتباط با هو [1]اشناسی از نظر علمی محفو [1]ظ بو [1]د به خصو [1]ص که در زمانی که آنجا بو [1]دم با همکاری دانشگاه و [1] هو [1]اشناسی به خاطر مو [1]قعیت خاصی که هم در دانشگاه و [1] هم در هو [1]اشناسی داشتم ، برای او [1]لین بار اطلس اقلیمی ایران را تهیه کردم که هنو [1]ز که هنو [1]ز است تنها مرجع تحقیق هست . در این ۳۰ سال در تمام دنیا بارها در کنفرانس ها و [1] سمینارها شرکت کردم و [1] سخنرانی داشتم.
جایزه جهان
در سازمان هو [1]اشناسی برای تشو [1]یق و [1] اشاعه علم هو [1]اشناسی در سطح جهان معمو [1]ل است که از سالی که به و [1]جو [1]د آمده هر سال جایزه ای می دهند این جایزه به کسی تعلق می‌گیرد که خدمات برجسته ای کرده باشد چه در آن سال چه در گذشته چه به صو [1]رت یک فرمو [1]ل جدید یا اختراع جدید یک دستگاه جدید برای اندازه گیری اختراع کرده باشد ، در این رو [1]زگار که مبانی ریاضی و [1] مدل سازی متداو [1]ل هست کتاب تازه ای نو [1]شته باشد معمو [1]ل است که هر کشو [1]ری یک شخص برجسته ای در سازمان هو [1]اشناسی خو [1]دش معرفی می کند هو [1]اشناسی تمام دنیا را به ۶ قسمت تقسیم کرده ، منطقه او [1]ل آفریقا است منطقه دو [1]م آسیا . این پیشنهادات او [1]ل در سطح منطقه مو [1]رد برسی قرار می گیرد و [1] از هر منطقه یکی را به سازمان هو [1]اشناسی جهانی پیشنهاد می‌کنند در یک جلسه شو [1]رای اجرایی که تشکیل می شو [1]ند از رئیس و [1] سه نائب رئیس و [1] شش تا رؤسای منطقه ای و [1] ۲۰ نفر هم از کشو [1]رها در کنگره ها انتخاب می شو [1]ند که عالی‌ترین مقام سازمان هو [1]اشناسی جهانی می شو [1]د در آن جا این اسامی به کمیسیو [1]ن ها ارائه می شو [1]د و [1] آنها نظر می‌دهند چند نفر پیشنهاد می دهند که از این میان آنها یک نفر را شو [1]را انتخاب می‌کند . در خرداد ماه گذشته شو [1]رایی که به منظو [1]ر انتخاب برنده جایزه تشکیل شده بو [1]د رئیس سازمان هو [1]اشناسی ایران هم شخصاً حضو [1]ر داشت و [1] برای این که ایشان الان چندین سال نائب رئیس سازمان جهانی هو [1]اشناسی است و [1] بعلاو [1]ه خو [1]د هو [1]اشناسی ایران هم با در نظر گرفتن زحماتی که من برای تأسیس هو [1]اشناسی کشیده بو [1]دم و [1] آثار و [1] نو [1]شته هایی که در این چندین سال چه به زبان فارسی ، چه انگلیسی درباره هو [1]اشناسی چه در ایران چه در جاهای دیگر عرضه کرده بو [1]دم و [1] حالا هم که تجدید اطلس اقلیمی ایران که عن‌قریب به مرحله چاپ می رسد همکاری دارم با تو [1]جه به همه این مسائل هو [1]اشناسی ایران مرا معرفی کرده بو [1]د . از آن مرحله او [1]لیه هم گذشته بو [1]دیم و [1] در جلسه نهایی شو [1]رای مشو [1]رتی که ۳۰ نفر شرکت می کنند من ۲۴ رأی آو [1]ردم و [1] در نتیجه برنده سال ۲۰۰۱ شدم .
اعطای جایزه
سازمان هو [1]اشناسی جهان ( WMO ) از بدو [1] تأسیس تاکنو [1]ن هر ساله جایزه ای را به یکی از مؤثرترین چهره های علمی در جهان در زمینه هو [1]اشناسی اعطا می کند این جایزه ممکن است به خاطر یک فعالیت خاص از قبیل اکتشاف یک پدیده یا یک اختراع یک دستگاه به دانشمندی تعلق بگیرد و [1] ممکن است دانشمندی را به خاطر مجمو [1]ع فعالیت‌ها و [1] خدمات او [1] به این علم برای اعطای این جایزه برگزینند . این جایزه مهمترین و [1] معتبرترین جایزه علمی در زمینه هو [1]اشناسی در جهان است .
دکتر محمد [1] حسن [1] گنجی ، مؤسس رشته جغرافیا در دانشگاه تهران در سال دو [1]م تأسیس و [1] مؤسس سازمان هو [1]اشناسی کشو [1]ر بو [1]ده است . و [1]ی در طو [1]ل ۱۲ سال ریاست سازمان ۵ ماه نیز رئیس منطقه سازمان هو [1]اشناسی جهانی در منطقه آسیا بو [1]ده و [1] نقش بسزایی در پایه‌گذاری هو [1]اشناسی در سرتاسر آسیا ایفا کرده است . اگر بدانیم که هو [1]اشناسی ایران در حال حاضر نیز از پایگاه و [1] اعتبار و [1]یژه ای در جهان برخو [1]ردار است ، به اهمیت و [1] نقش دکتر گنجی در تأسیس این رشته و [1] تربیت چندین نسل از متخصصان هو [1]اشناسی در ایران پی می‌بریم .
من با دبیری در دانشگاه تهران شرو [1]ع کردم و [1] بعد از ۱۳ سال استادیار این دانشگاه شدم ، او [1]لین کسی بو [1]دم که با تحصیلات عالیه جغرافیا به ایران برگشتم و [1] در سال دو [1]م تأسیس دانشگاه تهران به همراه دو [1] نفر از همکارانم رشته جغرافیا را پایه گذاری کردیم .
بعد از ما شش نسل جغرافیدان در ایران تربیت شده است که من به نو [1]عی پدربزرگ این جریان احساس می کنم . مدتی رئیس دانشکده و [1] معاو [1]ن دانشگاه تهران بو [1]دم در دو [1]ران بازنشتگی هم دانشگاه بیرجند را تأسیس کردم . قبل از انقلاب مدتی معاو [1]ن پارلمانی و [1]زارت راه بو [1]دم .
پس از انقلاب در دو [1]ران جنگ ایران و [1] عراق مشاو [1]ر و [1]زیر دفاع بو [1]دم حالا هم در این دانشگاه ( شهید بهشتی ) مشاو [1]ر دانشکده علو [1]م زمین هستم و [1] دو [1] دانشجو [1]ی دکتری دارم ، بیش از صد مقاله به فارسی و [1] انگلیسی نو [1]شته ام و [1] چهارده کتاب درسی به چاپ رسانده ام ، مهمتر از همه این ها انتشار کتابی با عنو [1]ان « جغرافیا در ایران از دارالفنو [1]ن تا انقلاب اسلامی » که داستان علم جغرافیا در کشو [1]ر است پانزده سال است که با دائره‌المعارف اسلامی همکاری می کنم و [1] این او [1]اخر با مرکز گفتگو [1]ی تمدن ها ارتباط نزدیک دارم و [1] قرار است اطلس جغرافیایی تمدن ها را تهیه بکنم.
منبع:http://www.bitrin.com/ARTICLE3015.html