عصر اهواز

نوشته و مقاله های زیادی همه روزه به رشته تحریر در می آید و در نشریه و مجله های مختلف علمی چاپ می شود. آنچه مسلم است یک نوشته خوب ، آن است که از نظر علمی ، ادبی ، هنری و …. بدون نقص باشد. با این وصف ، در مواردی وجود غلط های تایپی دور از ذهن نبوده و تعداد کم آن در نوشته های چندین صدصفحه ای قابل اغماض است ؛ ولی اشتباهاتی که دربرداشت از مفهوم کلمه می شود شاید قابل گذشت نباشد با این وجود باید کوشید تا از اشتباه های مکرر جلوگیری کرد و نوشته خود را عاری از هرگونه اغلاط نمود تا نوشته از حیث اعتبار زیرسوال واقع نشود.

آنچه که انگیزه نوشتن این مقاله را برای اینجانب برانگیخت ، مفهومی بود که در دل دو کلمه ” حوضه ” و ” حوزه ” نهفته شده بود. با توجه به اینکه در اغلب نوشته ها و مقاله ها بدون توجه به مفهوم اصلی هر یک از این کلمات ، حوزه به جای حوضه به کار برده می شود و ظاهراً پایانی برای تکرار این اشتباه فاحش نیست ، اینجانب را بر آن داشت تا تحقیقی در این خصوص نموده و با مثال ساده ای در تفهیم مفهوم حوضه و حوزه قدمی برداشته باشم.

حـــوزه:

معنای لغوی این کلمه با استناد به کتاب فرهنگ عمید: ناحیه ، طرف ، میان ممالک و طبیعت می باشدکه مفهومی غیر فیزیکی است ، با حد و مرز نامشخصی که نمی توان محدوده جغرافیای خاصی برای آن قائل شد. چرا که گستره آن با قرار گرفتن در کنار هر کلمه ، دستخوش تغییر بوده و این گستره حتی برای یک کلمه نیز می تواند متفاوت باشد . به طور مثال حوزه انتخابی را در نظر بگیرید بنا به تعریفی که از سوی هر یک از سیاستگذاران برنامه های انتخاباتی کاندیداهای مختلف می شود ، مرزبندی مختلفی را داراست . این وضعیت می تواند برای کاندیداها در عرصه تبلیغات انتخاباتی کاملاً متفاوت باشد یعنی در سطح یک شهر بعضی از کاندیدا ها ده حوزه برای خود در نظر می گیرند حال آنکه ممکن است این رقم برای سایرکاندیداها بیشتر یا کمتر باشد. با توجه به پوشش تبلیغی هر یک از حوزه های انتخابی در کل شهر ، و با درنظرگرفتن عدم توازن درتعداد حوزه ها برای هر کاندیدا ، محدوده و گستره عملکرد هر یک ازحوزه های انتخابی با هم متفاوت بوده ومرزآن قراردادی وطبق امکانات موجود هر کاندیدا می باشد که این موضوع را به بسیاری موارد دیگر می توان تعمیم داد.

حــوضه:

این کلمه که به ظاهر در تلفظ با حوزه تفاوتی ندارد ، مفهومی است فیزیکی ، دارای طول و عرض جغرافیایی که می توان به راحتی بر روی نقشه ، محدوده جغرافیای آن را مشخص نمود.

با استناد به فرهنگ لغت ،این کلمه در زبان فارسی استعمال می شود و در کتاب های لغت عربی چنین     واژه ای نیامده است و به زمین هایی که در انتهای رود باشند و از آب آن مشروب شوند اطلاق می شود.

این کلمه با کلماتی چون آبریز ،آبگیر ،آبخیز و … به کار برده می شود که درکتابهای مختلف،تعاریف روشنی از آن به دست نمی آید. لذا مثال ساده زیر می تواند در دریافت مفهوم حوضه موثر باشد:

مثال: به طور یقین جمع آوری توت از درختش، برای همه ما امری بدیهی است که می توان از این عمل برای درک بهتر از حوضه کمک گرفت. پارچه برزنتی بزرگی که به منظور جمع آوری توت زیر درخت پهن می شود در نظر بگیرید. چندین نفر که چهار گوشه این پارچه را بلند کرده اند ، تا توت های ریخته شده به خارج از پارچه برزنتی نیافتند را تجسم کنید. حال اگر این پارچه را قسمتی از زمین در نظر گرفته و چهار گوشه آن را نوک قلل کوه های اطراف آن فرض کنیم و لبه های پارچه را به مثابه خط الرأس کوه ها و خط تقسیم آب در نظر بگیریم ، با فرض اینکه هر یک از توت ها قطره های بارانی هستند که از آسمان فرود می آیند ، مفهوم حوضه مشخص می شود. چرا که دانه های توتی که در محدوده این پارچه فرود می آیند به علت سراشیب بودن پارچه ، ناچار در گودی های داخل پارچه جمع می شوند که این محل تجمع توت ها را می توان  دریاچه ها ، برکه ها . تالاب ها و … تصور نمود. حال اگر یک طرف پارچه را در داخل یک ظرف بزرگ قرار دهیم تا توت های ریخته شده به داخل این ظرف بزرگ هدایت شوند مفهوم دیگری از حوضه به دست     می آید که مفهوم اول را حوضه بسته و دومی را حوضه باز می نامند. با توجه به اینکه حوضه ها در روی زمین ابعاد و وسعتی خیلی بزرگتر از مثال ارائه شده دارند، می توان چنین گفت که حوضه آبریز به آن قسمت از زمین هایی گفته می شود که کلیه نزولات جوی را به گودترین منطقه در داخل و یا خارج از خود هدایت    می کنند. مطابق مبحث فوق ، در صورتی که آبهای حاصل از جریانات جوی در داخل یک منطقه ذخیره شوند ، حوضه بسته و در صورتی که آبهای مذکور از محدوده یک منطقه خارج شوند و به آبهای آزاد راه پیدا کنند حوضه مذکور را حوضه باز می نامند.)

مطالب فوق تلاشی بود درجهت روشن شدن مفهوم دو واژه حوضه وحوزه که امیداست با مد نظر گرفتن دو مفهوم دو واژه فوق ، دیگر شاهد کاربرد اشتباه این دو واژه نباشیم.

منبع:سایت شناخت اقلیم