عصر اهواز

علائم جوی به ویژه نزدیک سطح زمین مثل دمای هوا، رطوبت و ابرناکی، دمای سطح خاک و دمای عمق‌های بیشتر زمین که قبل از زمین‌لرزه‌ها رخ می‌دهند، پیش‌نشانگرهای هواشناسی زلزله می‌باشند، و در زمره پیش‌نشانگرهای کوتاه مدت زلزله قرار می‌گیرند.

همینطور تغییرات یونسفری که در اندازه‌گیری‌های از راه دور یونسفر قبل از زلزله رخ می‌دهند به پیش‌نشانگرهای یونسفری زلزله معروفند. علائم پیش‌نشانگرهای یونسفری توسط دانشمندان روسی از حدود دو، سه دهه قبل مطرح شده‌اند. این تغییرات شامل تغییرات ارتفاع لایه‌های یونسفر و فعالیت امواج در این لایه‌ها می‌باشد.

دمای زیر سطح به‌ویژه در عمق زیاد در اثرافزایش فشارهای درون زمین نیز می‌تواند تغییر کند. شارهای گرمای نهان سطحی در اثر این پدیده نیز از علائم نزدیک سطح زمین هستند که قبل از زلزله مشاهده شده‌اند (دی و سینگ،۲۰۰۳). تغییرات شار زمین‌گرمایی نیز در مناطقی که در معرض گسلش هستند یکی دیگر از علائم پیش‌نشانگرهای زلزله است (شکل۱). این تغییرات همراه با حرکت آب (سطح آب چاه‌ها) در درون زمین بوجود می‌آید که می‌تواند روی ضریب رسانش گرمایی سنگها مؤثر باشد. پیش‌نشانگرهای هواشناسی شامل تغییرات دما، رطوبت هوای مجاور سطح می‌باشد که احتمالا می‌توانند در لایه بالاتر جو تشکیل ابرهای سیروس (پرسا) ‌دهند. یک نمونه از آن در شکل۲ سری زمانی تشکیل ابر و از بین رفتن آن را نشان می‌دهد (شو و هارینگتون، ۲۰۰۵). این ابر احتمالا از افزایش بخار آب سطحی که در اثر فشار منطقه تحت تاثیر، که انرژی داخلی آن زیاد شده است، به وجود می‌آید. مناطق کوهستانی نیز برای تشکیل این ابرها مساعدتر می‌باشند. تشکیل این ابرها در مناطق قبل از زلزله‌های بزرگ مشاهده شده‌‌اند. همچنین یونیزه شدن هوای مجاور سطح که گاهی همراه با ساطع شدن پرتوهای مرئی می‌گردد نیز از علائم پیش‌نشانگری زلزله است که در تصاویر ماهواره‌ای یا هواپیمایی در محل وقوع قابل رؤیت است.

شکل ۱٫ ارتباط میان بزرگی زلزله و میزان درصد افزایش شارش گرمایی (دی و سینگ، ۲۰۰۳)

شکل۲٫ سری زمانی تشکیل ابر زلزله بم
تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند چگونه ابر زلزله بم در ساعت ۲ روز ۲۰ دسامبر ۲۰۰۳ تشکیل و به طرف شرق گسترش پیدا نمود و سپس در ساعت ۶ روز ۲۱ دسامبر ناپدید شد (شو و هارینگتون، ۲۰۰۵)

دکتر عباسعلی علی‌اکبری بیدختی