عصر اهواز

در هشتمین مصاحبه غیر حضوری سراغ استاد ارجمند و گرانسنگ جناب آقای دکتر معماریان عضو هیات علمی گروه فیزیک – هواشناسی دانشگاه یزد ،دارای مدرک دکترای فیزیک اتمفسر و هیدروسفر از دانشگاه مسکو رفته و سوالاتی را مطرح نمودیم که ایشان نیز با کمال میل محبت فرموده و پاسخهای لازم را ارائه فرمودند که عینا تقدیم حضورتان می گردد.

به‌عنوان یک هواشناس  ایرانی، آیا از جایگاه فعلی دانش شیرین هواشناسی در کشور راضی هستید؟ جایگاه این رشته را نسبت به سایر رشته‌های دانشگاهی چگونه ارزیابی می‌نمایید؟

علم هواشناسی دارای سابقه زیاد و طولانی در ایران و جهان دارد. اما متاسفانه مظلوم واقع شده است و باید منتظر ماند اتفاقی بیفتد (مخصوصا در تهران) تا اهمیت آن مشخص شود و بخشی از امکانات مورد نیاز آن خریداری شود، عملکرد آن مورد نقد قرار گرفته و کاستی‌ها مشخص گردد. هواشناسی علمی است که با پیش‌بینی درست می‌تواند جان بسیاری از انسان‌ها را نجات دهد و از خسارات مالی زیاد جلوگیری نماید. پرواضح است که این امر بدون تجهیزات کافی (ایستگاه جو بالا، رادار، لیدار، ماهواره و ابر رایانه و …) و تربیت نیروهای متخصص در مقاطع مختلف تحصیلی امکان پذیر نیست.

این رشته، رشته‌ای بین رشته‌ای تلقی می‌شود و چون اساس کار آن با مفاهیم فیزیکی و دینامیکی است و بدون آشنایی با قوانین فیزیکی امکان تحقیق و پژوهش به‌صورت بنیادی میسر نمی‌گردد، از گرایش‌های فیزیک محسوب شده است. این رشته محسوس و ملموس است. به همین خاطر هر چه را دانشجویان فرا می‌گیرند می‌توانند در طبیعت بیازمایند و تجربه نمایند. به همین خاطر دروس گرایش هواشناسی دارای جاذبه خاص خود است.

چشم انداز آینده علمی و شغلی این رشته  را چگونه می‌بینید؟

با توجه به کاربردهای هواشناسی که هر روز با پیشرفت بشر مشخص می‌گردد و دارای اهمیت ویژه‌ای است چشم‌انداز روشنی را می‌توان تصویر نمود. مشروط بر آنکه دولتمردان به دنبال کارهای اصولی باشند. به‌عنوان مثال بخش شهرسازی است. ابتدا باید برای ساخت خیابان، برج، کارخانه، شهر صنعتی و یا … می‌بایست از نظر هواشناختی بررسی شود و بعد مجوز احداث داده شود، نه اینکه وقتی ساخته شد گفته شود شهر آلوده است. این مسئله مصداق‌های بسیار فراوانی دارد. این کار مستلزم شرکت‌های هواشناختی است.

همان‌طور که مستحضرید دانش اقلیم شناسی و هواشناسی بسیار بهم نزدیکند منتها در ایران یکی در دانشکده فیزیک و دیگری در دانشکده علوم انسانی جای گرفته است. آیا در دانشگاه‌های خارج کشور هم این دو رشته کاملا از هم تفکیک شده و در دانشکده‌های مختلف واقع شده‌اند؟ نحوه تعامل و ارتباط بین این دو رشته درخارج از کشور به چه صورت است؟ و کدام یک از قدر و منزلت بالاتری برخوردار است؟

هواشناسی و اقلیم شناسی از هم جدا نیستند ومکمل هم هستند. دو تفاوت بین آنها وجود دارد، یکی مربوط به زمان است که در مسائل اقلیمی طولانی مدت و در هواشناسی کوتاه مدت در نظر گرفته می‌شود. دومین اختلاف در اقلیم شناسی بیشتر میانگین‌ها و مقادیر فرین کمیت‌ها اهمیت دارد در صورتی‌که در هواشناسی پریشیدگی‌ها از مقادیر متوسط کمیت‌ها در نظر گرفته می‌شود. در اصل معادلاتی که در نظر گرفته می‌شوند یکی هستند و تفاوت فقط در نظر گرفتن دو مورد بالا در معادلات است.

تفاوت در دانشکده اصلا مهم نیست بلکه دانش پایه‌ای است که محققین این حوزه باید داشته باشند. هواشناسی در خارج از کشور به‌طور متفاوت در دانشکده‌ای مستقل، جغرافیا و یا فیزیک ارائه می‌شود. در برخی دانشگاه‌ها هم در دانشکده جغرافیا به‌عنوان هواشناسی و هم در دانشکده فیزیک ( فیزیک اتمسفر) وجود دارد. نکته اساسی در نوع دانشکده نیست بلکه در دروس پایه‌ای است که دانشجویان هواشناسی می‌گذرانند. در دانشگاه‌هایی که هواشناسی در دانشکده جغرافیا ارائه می‌شود دانشجویان علاوه بر گذراندن دروس جغرافیا، ملزم به گدراندن دروس مانند ریاضی ۱ و۲، معادلات دیفرانسیل، ریاضی فیزک، فیزیک مکانیک، الکتریسیته و مغناطیس، ترمودینامیک و اپتیک هستند (به عبارتی دروس پایۀ دانشجویان فیزیک را می‌گذرانند). هر کس می‌تواند در هر زمینه‌ای تحقیق کند، مدرک مهم نیست کار مهم است. به نظر من هیچ رشته‌ای بر دیگری قدر و منزلت ندارد بلکه محقق و کار اوست که منزلت آفرین است.

به نظر شما دادن عنوان مهندسی به رشته هواشناسی و یا اقلیم شناسی صحیح است؟ چرا؟

عنوان مهم نیست. تا زمانی که به‌صورت بنیادی است عنوان مهندسی ندارد و وقتی کاربردی شد می‌تواند این عنوان را بگیرد. الکترونیک، فتونیک و شیمی نمونه‌هایی هستند که هم در دانشکده‌های علوم پایه و هم در مهندسی ارائه می‌شوند. امروزه بین کروه‌های هواشناسی و مهندسی مکانیک (شاره‌ها) مانند رشته‌های فوق ارتباط تنگاتنگی وجود دارد.

جدیدترین زمینه های تحقیقاتی هواشناسی در کشور کدامند؟ چند مورد را به صورت مصداقی بیان نمایید؟

مسائل مربوط به پیرایش وضع هوا، آلودگی مانند ریزگردها، دورپیوندها، تاثیر لایه‌های مختلف جوی روی یکدیگر، تغییر اقلیم و مدل‌های مختلف هواشناختی.

بعضی از اقلیم شناسان معتقدند که هواشناسان از توان تحلیل فضایی و جغرافیایی خروجی‌های نرم افزاری برخوردار نیستند و بالعکس هواشناسان معتقدند که اقلیم شناسان با اصول و مبانی پایه ای هواشناسی یعنی آمار و ریاضی و فیزیک و …آشنایی ندارند و لذا نمی توانند درک صحیحی از سامانه اقلیمی داشته باشند دیدگاه شما در این رابطه به چه صورت است؟وچگونه می توان در این خصوص ایجاد یک زبان مشترک ودرک متقابل نمود؟

مسلما هر کس از دیدگاه خود نگاه می‌کند و هیچ اشکالی ندارد، بسار هم خوب است از زوایای مختلف به یک مسئله نگاه شود. مسئله اساسی در طرح‌های اجرایی است که باید کار به‌صورت گروهی باشد.

راهکار شما برای نزدیکی بیشتر دو رشته اقلیم شناسی و هواشناسی چیست و چه پیشنهاد مشخصی در این زمینه دارید؟

در قسمت‌های قبلی جواب دادم جدایی نیست و نوع نگاه است که ضروری است. هر کس می‌تواند در هر زمینه‌ای تحقیق کند فقط شرط آن کار خوب همراه با امانت‌داری و رعایت اخلاق است.

در پایان هر نکته خاصی که به ذهنتان می رسد و در سوالات به آن اشاره نگردید و بیان آن را ضروری می‌دانید را بیان نمایید.

به دنبال اختلاف‌ها نباشید و از مطرح کردن این مسائل سطحی اجتناب نمایید. بیایید به هم کمک کنیم تا اندوخته‌هایمان زیاد شود و نام هواشناس یا اقلیم‌شناس مهم نیست. خیلی از اقلیم‌شناسان کشور دارای کارشناسی فیزیک و علاقمند مسائل اقلیمی شده و موفق هم بوده‌اند. بنابراین مسئله ملک کسی نیست و هر کس می‌تواند به‌دنبال حل آن باشد و در آن زمینه تحقیق کند مشروط بر آنکه حداقل‌هایی از آن رشته را بداند.

موفق باشید