کاربرد داده های ماهواره ی TOMS در مطالعه گرد و غبار
روشهای سنجش از دور هواویزهها که در طول چند دههی اخیر بکار گرفته شدهاست بر اساس تغییر مقدار انرژی خورشید به علت برهمکُنش با هواویزهها میباشد. استخراج هواویزههای جوی از تصاویر ماهوارهای ابتدا در سال ۱۹۷۹ در جهت تشخیص ذرات گرد و غبار بر روی اقیانوس بکار برده شد. تا سالهای اخیر، دادههای مورد استفاده مربوط به سنجندههایی بودهاند که دارای کارایی بهینه در مطالعهی هواویزهها نبودهاند ولی در حال حاضر سنجندههای فضایی جدید مانند TOMS و MODIS و … برای سنجش از دور هواویزهها بکار برده میشوند که نه تنها قادر به اندازهگیری ضخامت نوری هواویزهها هستند بلکه میتوانند اطلاعاتی در مورد مشخصههای جزئیتر هواویزهها فراهم آورند.طیفسنج کامل نقشهبرداری اٌزون (TOMS) یکی از کارآمدترین ابزارها برای تشخیص گرد و غبارهای جوی میباشد. این سنجنده از سال ۱۹۷۹روی ماهوارهی (N7) Nimbus7 نصب شد و عملیات سنجش را تا سال ۱۹۹۴ میلادی ادامه داد و پس از آن در سال ۱۹۹۶ میلادی بر روی ماهوارهی (EP) Earth Probe نصب گردید. از داده های TOMS علاوه بر سنجش و کنترل اُزون، برای استخراج شاخص هواویزه (AI)، استفاده می گردد، به طوری که می توان گفت مقادیر نسبت خطی با ضخامت نوری هواویزه دارند. با واکاوی داده های TOMS تصویر جهانی از منابع گرد و غبار بیابانی به دست می آید. داده های کنتراست طیفی TOMS به مقدار کمی بوسیله ابرها آلوده می شوند، بنابراین پارامترهایی از قبیل صخامت نوری هواویزهها (AOT)، شاخص جذب هواویزهها (AAI) و عمق نوری آئروسل (AOD) برای مطالعه گرد و غبارها مفید می باشند که محاسبه آنها از طریق دادههای TOMS امکانپذیر می¬باشد.
نویسنده: کوهزاد رئیس پور
استادیار اقلیم شناسی در دانشگاه زنجان