امروز:جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳
زمان انتشار : سه شنبه, بهمن 28ام, 1393 | پرینت مطلب |مهران فاطمی| بازديد: 643 بار

پیاده سازی سیستم هشدار و مدیریت سیل با GIS – بخش اول

چکیده در حدود ۹۵ درصد مرگ و میرهای اتفاق افتاده در کشورهای در حال توسعه که بیش از ۴۲۰۰ میلیون نفر در آنها زندگی می کنند، در اثر حوادث طبیعی می‌باشد. لذا مدیریت حوادث طبیعی نقش بسزایی در منافع اقتصادی و حفظ جان مردم بخصوص در کشورهای در حال توسعه دارد. یکی از فراوان ترین و معمول ترین حوادث طبیعی سیلاب ها می باشند. سیل از سوانح طبیعی مرتبط با آب است که محدوده وسیعی از عوامل محیطی و فعالیت های مرتبط با کشاورزی ، پوشش گیاهی ، زندگی حیوانی و انسانی و اقتصادهای موضعی را متأثر می کند. سیلاب ها بر اثر روانآب اضافی بوجود آمده اند و بسته به عوامل مختلفی نظیر شدت بارش، ذوب برف، نوع خاک، شرایط رطوبتی خاک، پوشش زمین وکاربری زمینی می‌تواند افزایش یا کاهش یابد. سیل در میان خسارات و خطرات طبیعی در جهان ، خسارت بیشتری نسبت به دیگر پدیده های طبیعی دارد و درصد بیشتری از زندگی افراد را به مخاطره می اندازد.

مدیریت سانحه به سه بخش اصلی ؛ آمادگی (Preparedness) ، که (انجام) فعالیت هایی از قبیل پیش بینی و شناسایی منطقه خطر را قبل از رخداد حادثه در بر می گیرد ، مرحله پیشگیری که فعالیت هایی نظیر پیش بینی و هشدار بهنگام ، نظارت(مانیتورینگ) و آماده سازی طرح های محتمل الوقوع قبل از رخداد یا در حین حادثه را شامل می شود؛ مرحله پاسخ و تسکین که فعالیت های آن بعد از حادثه انجام می شود شامل ارزیابی خسارت و مدیریت بهبود است ، می شود. یک سیستم هشدار مناسب برای سیل عنصری کلیدی در مدیریت سانحه است .
GIS به عنوان ابزاری مفید در ایجاد سیستم هشدار برای سیل به کار گرفته می شود. در این تحقیق ابتدا بخش های اصلی مدیریت سانحه و نیز کاربری تکنیک های سنجش از دور درمدیریت سانحه بررسی می شود. هدف تلفیق سیستمGIS و مدل های هیدرولوژی و ایجاد یک سیستم هشدار برای سانحه سیل است. به دلیل در دسترس بودن اطلاعات توپوگرافی حوزه آب خیزدشت تالار ، این منطقه انتخاب شد. که با استفاده از اطلاعات DEM منطقه و نقشه های شیب امکان شناسایی خیابان ها و معابری که به دلیل وضعیت توپوگرافی شان در معرض خطر احتمالی سیل قرار نمی گیرند و می توانند به عنوان راه های فرار از سانحه سیل باشند، میسر می شود و می توان از خطرات احتمالی بعد از وقوع سیل کاست.
مقدمه
سیل از سوانح طبیعی مرتبط با آب است که محدوده وسیعی از عوامل محیطی و فعالیت های مرتبط با کشاورزی ، پوشش گیاهی ، زندگی حیوانی و انسانی و اقتصادهای موضعی (مکانی یا محلی) را متأثر می کند. سیل ها در میان بیشتر خسارات و خطرات طبیعی در جهان ، با درصد بیشتری زندگی افراد را به مخاطره می اندازد و خسارت بیشتری نسبت به دیگر پدیده های طبیعی دارد. کاربران زیادی از جمله سیاست گذاران سطح بالا در سطح ملی ، سازمان های بین المللی ، محققان ، سیاست گذاران سطح میانی در سطح های ایالت ، استان و محلی ، تولید کنندگان محلی شامل کشاورزان ، متصدیان ، بازرگانان و مدیران آبی مشتاق به کسب اطلاعات دقیق و معتبر (مؤثق) راجع به سیل هستند.
فعالیت های مدیریت حادثه به سه بخش اصلی تقسیم می شود : مرحله آمادگی (Preparedness) ، که (انجام) فعالیت هایی از قبیل پیش بینی و شناسایی منطقه خطر را قبل از رخداد حادثه در بر می گیرد ، مرحله پیشگیری که فعالیت هایی نظیر پیش بینی و هشدار بهنگام ، نظارت(مانیتورینگ) و آماده سازی طرح های محتمل الوقوع قبل از رخداد یا در حین حادثه را شامل می شود؛ مرحله پاسخ و تسکین که فعالیت های آن بعد از حادثه انجام می شود شامل ارزیابی خسارت و مدیریت بهبود(جبران) است. تکنیک های Remote Sensing امکان جمع آوری و توزیع اطلاعات روی نواحی بزرگ از طریق عامل سنجنده ها درباند های متعدد طیفی ، که روی ماهواره سوار شده است ، را میسر می سازد.
یک ماهواره که بدور زمین دوران می کند قادر است کل زمین را در چند روز بپیماید و پیمایش نواحی مشابه را در فواصل منظم تکرار کند ، ضمن اینکه یک ماهواره می تواند آنالیز های جزئی تری از یک ناحیه کوچک را در صورت نیاز اراوه دهد. باند های طیفی که در این سنجنده ها استفاده شده است کل رنج مرئی و مایکروویو را می پوشاند. توسعه های سریع در زمینه علوم کامپیوتری و سامانه اطلاعات مکانی (GIS) کمک به پروسه مشاهدات سنجش از دور از ماهواره در فرمت مکانی نقشه ها ،و تجسم مکانی اطلاعات منابع طبیعی می شود.
تلفیق اطلاعات بدست آمده از تکنیک های سنجش از دور با دیگر مجموعه های داده – چه مکانی و چه غیر مکانی ، عامل بالقوه شگرفی برای شناسایی ، بازبینی (نظارت) و ارزیابی سیل است. سیل ها یکی از بزرگترین چالش ها برای پیشگویی آب و هوایی هستند. سیل می تواند به عنوان جریان نسبتاً بالای آب تعریف شود که بر ساحل های طبیعی یا مصنوعی در هر قسمتی از رودخانه یا مسیل (جویبار) فائق می آید. هنگامی که لبه ای زیر آب می ماند ، آب روی دشت گسترده (پخش )شده و خطر برای جامعه محسوب می شود. هنگامی که رویدادهای بزرگ آب و هوایی در نواحی که با درجه بالایی از اسکان (شهرنشینی) توصیف شده اند رخ می دهد ، طغیان آب (سیل) می تواند بسیار سنگین باشد.
در نتیجه میزان زیادی خسارت و مرگ ومیر به بار خواهد آورد. بارندگی سنگین ، ذوب یخ و شکستن سد باعث سیل می شوند(ایجاد سیل می کند). رویدادهای ناشی شده ازپویایی شیب (slope dynamics) (پدیده های گرانشی) و پویایی رودخانه ای (سیل) بطور عادی با فاکتوری مثل بارش سنگین بر انگیخته شده اند. بویژه در نواحی کوهستانی آنالیز خطر سیل بدون در نظر گرفتن همه پدیده های دیگر مرتبط با پویایی شیب (فرسایش ، لغزش ، نقل و انتقال رسوب و ..)غیر ممکن خواهد بود . از آنجاییکه (در حالیکه) در دشت ها ، خسارات ناشی شده از پدیده های بیشتر با جریان آب کنترل می شود.
نویسنده: ساناز واجدیان









avatar

نویسنده: مهران فاطمی

مهران فاطمی دانشجوی دکترای آب و هواشناسی گرایش مخاطرات آب و هوایی دانشگاه یزد