معرفی ابرها- بخش سوم
در بخشهای اول و دوم به معرفی ابرهای سطوح بالا و میانی پرداخته شد. در این بخش نیز به معرفی ابرهای سطوح پایین و همچنین ابر کومولونیمبوس پرداخته می شود.
ابرهای استراتوس (پوشنی)
این نوع ابر، ابریست خاکستری رنگ، دارای کف یکدست و یکنواخت با ارتفاع بسیار پایین که گاهی قله تپههای کوچک و یا ساختمانهای بلند را محو مینماید. گاهی اوقات به دلیل ضخامت زیاد موقعیت خورشید و ماه قابل رویت نبوده و گاهی نیز به دلیل نازک بودن کنارههای خورشید و ماه به خوبی قابل مشاهده است. ریزش این نوع ابر در دماهای بالای صفر درجه سانتیگراد به صورت باران ریزه و در دماهای زیر صفر درجه به صورت منشورهای یخ و برف دانه دانه یا باران ریزههای یخ زده میباشد. در دمای زیر صفر درجه ایجاد هاله کرده و زمانی که ضخامتش کم باشد با پدیده کرونا نیز همراه خواهد بود. این نوع ابر گاهی نیز به صورت فراکتواستراتوس قابل مشاهده است. چنانچه در سطح زمین مه وجود داشته باشد بر اثر گرم شدن از سطح زیرین و یا وزش باد ابر استراتوس تشکیل خواهد گردید. ممکن است از کم شدن ارتفاع ابرهای استراتوکومولوس و صاف شدن قسمت فوقانی و تحتانی این ابرها نیز ابر استراتوس تشکیل گردد.
ابرهای استراتوکومولوس (پوشن کومهای)
شکل ظاهری این ابر غالباً به صورت لایهها و ورقههایی شبیه ابر آلتوکومولوس میباشد و چون ارتفاع آن از آلتوکومولوس کمتر است به صورت وسیعتر در آسمان ظاهر خواهد گردید. این ابر حاوی قطرات آب و در دماهای زیر صفر درجه حاوی ذرات کریستال میباشد. ضخامت و شکل قطعات این ابر مرتباً در حال تغییر شکل و اندازه بوده و گاهی ممکن است به شکل غلطکهایی موازی که با شیارهای مشخص از هم جدا هستند ظاهر گردند. گاهی اوقات نیز به صورت تکههای بادامی شکل و یا عدسیهای طویل دیده میشوند. در قسمت فوقانی این ابرها معمولاً برجهای کوچکی دیده میشود. رنگ و ضخامت این ابر دارای تغییرات زیادی میباشد به این صورت که با زیاد شدن ضخامت، رنگ آن خاکستری تیره و کدر گردیده و هر چقدر نازکتر شود رنگش روشنتر و خاکستری روشن خواهد گردید. گاهی موقعیت خورشید و ماه از پشت آن نمایان و گاهی کاملاً پوشیده و محو میباشد. این نوع ابر گاهی بارندگیهای خفیف و کم شدتی به صورت باران و یا برف دانه خواهد داشت. در هوای بسیار سرد ممکن است تولید ویرگا نماید. ابرهای استراتوکومولوس به روشهای زیر تشکیل میگردد:
در اثر پایین آمدن ابرهای آلتوکومولوس،
در اثر تغییر شکل ابرهای نیمبواستراتوس،
در اثر بالا رفتن ابرهای استراتوس،
از گسترش فوقانی یا میانی ابرهای کومولوس و کومولونیمبوس،
عصرها و غروبها در نتیجه یکنواخت شدن قله ابر کومولوس،
متوقف شدن رشد ابرهای کومولوس و کومولونیمبوس.
ابرهای کومولونیمبوس (بارا کومهای)
ابریست با رشد عمودی زیاد که گاهی ارتفاع آن به ۱۰-۱ کیلومتر میرسد. معمولاً از قطرات درشت باران و یا بلورهای یخی، برف دانه دانه، گلولههای یخ و تگرگ تشکیل شده است. قسمت فوقانی این ابر به صورت برآمدگیهای مدور و بزرگی میباشد که ممکن است تغییر شکل داده و به شکل سندان و یا رشتههای مختط دیده شوند. این ابرهای گاهی به هم پیوسته و گاهی نیز از هم جدا میشوند. رنگ این ابر خاکستری تیره و قهوهای کم رنگ و یا در شبها به رنگ سیلاب دیده میشوند. نوعی از این ابرها زائدهای مدوری در زیر خود دارند که اصطلاحاً ماماتوس (پستانی) نامیده میشوند که ممکن است برجستگیهای برفی شکلی به نام توبا نیز در زیر این ابرها دیده شود. این ابرها معمولاً با ریزش باران، برف و تگرگ همراه بوده و در نوع دیگر این ابر رعد و برق و وزش باد شدید و طوفان در سطح زمین نیز مشاهده میشود. گاهی به ندرت پدیده اسکوبال نیز با این ابر گزارش گردیده و گاهی نیز این ابرها به ابرهای قیفی شکل تبدیدل میشوند و پدیده تورنادو و واتر اسپات به وجود آورند. این ابرها از رشدونمو کومولوسهای توسعه یافته و یا از توسعه آلتوکومولوس و یا استراتوکومولوس به وجود میآید و ممکن است در بین تودهای از ابرهای آلتواستراتوس و نیمبواستراتوس نیز تشگیل گردد.
نکته : تصویر شاخص برگرفته از کتاب Meteorology Today (آهرنس، ۲۰۰۹) می باشد.
نویسنده: جلیل هلالی