عصر اهواز

یخبندان­ها اثرات کاملاً آشکاری بر انرژی، ترابری و کشاورزی دارند که در بین آن­ها بیشترین تاثیر بر روی کشاورزی است. یخبندان با پایین آمدن دما و نزول آن به یک آستانه بحرانی مشخص می­شود و با اثراتی که در سطح زمین ایجاد می­کند زندگی انسان­ها، فعالیت­های عمرانی و زیربنایی را تحت تاثیر قرار می­دهد.

یخبندان­ها اثرات کاملاً آشکاری بر انرژی، ترابری و کشاورزی دارند که در بین آن­ها بیشترین تاثیر بر روی کشاورزی است. یخبندان با پایین آمدن دما و نزول آن به یک آستانه بحرانی مشخص می­شود و با اثراتی که در سطح زمین ایجاد می­کند زندگی انسان­ها، فعالیت­های عمرانی و زیربنایی را تحت تاثیر قرار می­دهد (نوحی، ۱۳۷۴). همچنین رخداد سرما و یخبندان از مهمترین عوامل خسارتزا بر شبکه­های حمل و نقل کشور خصوصاً در فصل زمستان می­باشد و محورهای مواصلاتی کشور را در این ایام با خطری جدی روبرو می­کند (دالایی و همکاران، ۱۳۸۸). یخبندان و سرمازدگی علاوه بر ایجاد خسارت و زیان در بخش کشاورزی و منابع طبیعی می­تواند موجب توسعه فقر، بیکاری، مهاجرت اجباری و از بین رفتن سرمایه­ها گردد.

در اکثر مناطق جهان خصوصاً در مناطق مدیترانه­ای دمای پایین زمستانه میزان رشد گیاهان را محدود ساخته و توسعه پوشش گیاهی را کند می­کند. در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری نیز تنش سرما مهمترین عامل محدود کننده رشد گیاهان معرفی شده است. در ایران نیز بیش از ۲/۵  میلیون هکتار از مزارع مناطق سردسیر در معرض آسیب سرمای زمستانه قرار دارند. باغداران کشور ما بارها شاهد خسارات هنگفت سرمازدگی شدید به میوه­جات سردسیری بوده و میلیاردها تومان سرمایه کشور از این بابت متحمل صدمات اقتصادی گردیده است. بادام، زردآلو، هلو و سیب محصولات حساسی هستند که در اغلب مناطق آذربایجان، خراسان و برخی قسمت­های استان فارس و اصفهان از یخبندان دیررس بهاره آسیب می­بینند . از طرف دیگر، مشکل سرمای دیررس بهاره در تاکستان­ها و خسارات ناشی از آن که گاهی تا ۹۰ درصد محصول را از بین برده است از معضلات کشت انگور در بیشتر مناطق دنیا و کشور می­باشد.

طی سال­های ۱۳۷۳ الی ۱۳۷۸ حدود ۴۰ درصد از زمین­های کشت شده در ایران از یخبندان و سرمازدگی خسارت دیده­اند که بالغ بر ۶۵۷۷۴ هکتار بوده است . بررسی­های وزارت جهاد کشاورزی (۱۳۸۳) مشخص نمود در فرارفت هوای سرد در نیمه دوم اسفند ماه ۱۳۸۲ پس از گرم شدن نسبی هوا در بیشتر نقاط کشور و بیدار شدن درختان از خواب زمستانه و باز شدن شکوفه­ها، نوسانات شدید دمایی در سطح وسیعی از کشور رخ داد که به لحاظ وسعت و شدت کم سابقه بود تا حدی که این سرمای نابهنگام که به زلزله سبز معروف گردید خسارتی بالغ بر ۷۷۰۰ میلیارد ریال به ویژه به محصولات باغی وارد کرد.

در ایالات متحده خسارت اقتصادی ناشی از یخبندان نسبت به پدیده­های زیانبخش دیگر بیشتر است. در ایالت فلوریدا صنعت مرکبات چندین مورد خسارت تخریبی را متحمل شده است که در نهایت باعث خسارت بسیار زیادی در میوه­ها و درختان آن شده است (کوپر و همکاران، ۱۹۶۴؛ مارتسولف و همکاران، ۱۹۸۴؛ آتاوی، ۱۹۹۷). در کالیفرنیا در دسامبر سال ۱۹۹۰ یخبندان باعث خسارت ۵۰۰ میلیون دلاری به میوه­ها و خسارت به حدود ۴۵۰۰۰۰ هکتار درخت گردید (آتاوی، ۱۹۹۷). در یخبندان سال ۱۹۹۸ نیز حدود ۷۰۰ میلیون دلار خسارت گزارش شده است (تیفنباکر و همکاران، ۲۰۰۰). همچنین به دلیل یخبندان در نقاط مختلف جهان نیز خسارت اقتصادی زیادی به گیاهان باغی مشاهده شده است. برای مثال، هویت (۱۹۸۳) اثرات یخبندان در تولید قهوه در برزیل دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ را مورد بررسی قرار داد. سرمای زمستانه نیز مشکل اصلی در تولید غلات است (استبلسکی، ۱۹۸۳؛ کاپریو و اشنایدر، b,a 1984؛ کوکس و همکاران، ۱۹۸۶). خسارت دیدن محصولات ناشی از رخداد یخبندان دیررس بهاره و زودرس پاییزه یک خطر اقتصادی برای تولید کنندگان در جئورجیا و ایالت­های جنوب شرقی آمریکا محسوب می­شود. رخداد یک یخبندان شدید در ۹-۶ آوریل ۲۰۰۷ به زغال اخته، هلو، درخت گردوی آمریکایی، ذرت و محصولات دانه ریز حدود ۵/۲۵۷ میلیون دلار خسارت زد (فلاندرز و همکاران، ۲۰۰۷). محصولات کشاورزی در بیشتر مناطق جغرافیایی آمریکا برای خسارت ناشی از یخبندان و سرمازدگی در طی فصل رشد مساعد هستند (وایت و هاس، ۱۹۷۵؛ رودریگو، ۲۰۰۰). به عنوان مثال در ایالت جئورجیا در یخبندان رخ داده در اوایل آوریل ۲۰۰۷ منجر به خسارت ۵۰ درصدی به محصول هلو و ۸۷ درصدی به محصول زغال اخته شد (فونساه و همکاران، ۲۰۰۷). گزارش اتاق کشاوری جئورجیا تاکید کرده که ارزی این میوه­ها برای سال ۲۰۰۷ در مقایسه با سال قبل به دلیل این یخبندان ۶۵ میلیون دلار کاهش یافته است.

اگر چه خسارت ناشی از یخبندان و سرمازدگی برای کشاورزان زیاد است ولی تبعات زیادی نیز بر ساکنین منطقه­ای و محلی خواهد داشت. برای نمونه اگر میوه­ای برای برداشت وجود نداشته باشد کارگران بیکار شده و تولید کنندگان میوه نیز متحمل خسارت شده و به این ترتیب شغل آنان نیز از دست خواهد رفت و به واسطه این بیکاری­ها، درآمد کمتری به گردش در آمده و اقتصاد منطقه­ای دچار اختلال می­گردد. بنابراین تلاش­های قابل ملاحظه­ای برای کاهش خسارت مورد نیاز خواهد بود. هزینه بهره­وری حفاظت از یخبندان بستگی به فراوانی وقوع یخبندان­ها، هزینه روش مبارزه با یخبندان و ارزش محصول دارد. عموماً روش حفاظت غیرفعّال به آسانی توجیه می­شود. هزینه روش­های حفاظت فعّال بستگی به ارزش محصول و هزینه روش دارد.