یکی از مهمترین فعالیتهای هواشناسان تعیین مقدار، نوع و ارتفاع ابر میباشد که تا حدودی به تجربه و مهارت دیدهبان و درک صحیح او از طرز تشکیل ابرها در سامانههای مختلف جوی دارد. در بخش دوم به تعاریف و طرز تشکیل انواع دیگر ابر اشاره خواهد شد.
ابرهای آلتوکومولوس (فراز کومهای)
این نوع ابرها اکثراً از قطرات آب تشکیل شدهاند و در دماهای زیر صفر درجه ممکن است بلورهای یخی نیز در آنها مشاهده شود. در عین حال این نوع ابرها به صورت تکهای درشت و ضخیم و در ردیفهای منظم یا غیر یکنواخت در آسمان دیده شده و به علت ضخامت موقعیت خورشید و ماه را به طور کامل میپوشانند. در ابرهای آلتوکومولوسی که ضخامت کمی دارند موقعیت خورشید و ماه و پدیده کرونا نیز در این ابرها دیده میشود. در ابرهای آلتوکومولوس معمولاً حفرههای منظم و مدوری در کنار هم وجود دارند به چشم میخورد ولی در انواع دیگری از همین ابرها حفرههای غیر منظم و ناهماهنگ در فواصل مختلف دیده میشوند. این ابر توانایی پوشش یک هشتم تا هفت هشتم آسمان را دارد و لی هیچگاه آسمان را کاملاً ابری نمیکند. رنگ این نوع ابرها سفید یا خاکستری و به شکل لایه، ورقه و عدسی دیده میشود. بعضی از انواع این ابر حاکی از ناپایداری و اغتشاش جوی در ساعات آینده میباشد.
ابرهای آلتواستراتوس (فراز پوشنی)
این نوع ابرها، ابرهای ضخیم و یکنواختی هستند که معمولاً تمام سطح آسمان را پوشانده و گاهی اوقات تکههای مجزا از آن به همراه ابرهای آلتوکومولوس در آسمان دیده میشوند. رنگ این ابرها مایل به خاکستری یا آبی بوده، از قطرات آب و بلورهای یخ تشکیل شده و گاهی نیز قطرات باران و دانه های برف را در خود دارند. این ابر علاوه بر رشد سریع افقی، نمو ارتفاعی زیادی داشته و ممکن است از روی هم قرار گرفتن چندین لایه که فاصله زیادی با هم ندارند تشکیل گردند. به علت ضخامت زیاد این نوع ابرها، موقعیت خورشید و ماه به سختی از پشت آنها قابل رویت بوده و بعضی مواقع نیز بسیار تیره و کدر میگردد. اغلب در هنگام ضخیم شدن این نوع ابرها از بارندگیهایی که به زمین نمی رسد، ابرهای تکه تکه، کوچک و پراکندهای تشکیل میگردد که در ابتدا فاصله زیادی با لایه بالایی خود دارند ولی با شدیدتر شدن بارندگی، به صورت یکدست شده و فاصله با لایه بالایی نیز به حداقل میرسد. این ابرها در اثر صعود ملایم لایههای وسیع هوا به ارتفاعات بالا به وجود آمده و گاهی نیز در اثر ضخیم شدن ابرهای آلتوکومولوس و یا از طریق ضخیم شدن ابرهای سیرواستراتوس و یا نازک شدن ابرهای نیمبواستراتوس و صعود ابرهای استراتوس به وجود میآیند.
ابرهای نیمبو استراتوس (باراپوشنی)
در دماهای صفر درجه این نوع ابر حاوی قطرات آب و در دماهای زیر صفر درجه سانتیگراد حاوی برف و بلورهای یخ میباشد. این ابر خاکستری تیره و گاهی اوقات متمایل به قهوهای کم رنگ دیده میشوند. ارتفاع این ابر نسبت به سایر ابرهای متوسط بسیار پایین بوده و گاهی در طبقه ابرهای پایین مشاهده میشود. این ابر به حدی ضخیم است که موقعیت خورشید و ماه در پشت آن قابل رویت نیست. بارندگی حاصل از این ابر به صورت برف و باران و یا مخلوطی از هر دو یا باران یخ زده میباشد. در اثر تبخیر بارندگیهای حاصل از این ابر، در زیر آن ابرهای کم ارتفاع پاره پاره و یا یکدست به وجود آمده و ممکن است با قسمت تحتانی نیمبواستراتوسها ادغام گردد. بارندگی از این نوع ابر کم و بیش مداوم و همراه با تغییر شدت بارندگی است. همانند ابرهای آلتواستراتوس از صعود ملایم وسیع هوا و یا ضخیم شدن سیرواستراتوسها و یا آلتوکومولوسها به وجود میآیند.
ابرهای کومولوس (کومهای)
ابریست جدا از هم و تکهای ضخیم با کنارههای مدور جوششی که به صورت عمودی رشد نموده و قسمتهای فوقانی آنها به صورت گل کلم و یا تپههایی کوچک و برجها و برآمدگیهای نامنظم دیده میشوند. قسمتهایی از این ابر که تحت تأثیر نور خورشید قرار دارد کاملاً سفید و شفاف و قسمتهای تحتانی نسبتاً تیره و خاکستری رنگ میباشند. این ابرها گاهی به صورت ردیف و ستونهای مجزا و موازی با جهت باد در آسمان قرار میگیرند که به نام خیابان ابر نامیده میشوند. این نوع ابر هم با هوای خوب و هم هوای بد دیده شده و اصولاً از قطرات آب و در قسمتهایی که دما زیر صفر درجه است از کریستالهای یخی تشکیل گردیده است. این نوع ابرها بر اثر جریانات عمودی که بر اثر گرم شدن زمین توسط خورشید و یا گرم شدن سطح زیرین یک توده هوای سرد و یا از تغییر شکل آلتوکومولوس و یا استراتوکومولوس و یا ابرهای استراتوس به وجود آمده و جزو ابرهای همرفتی محسوب میشود.
نکته : تصویر شاخص از کتاب meteorology today (آهرنس، ۲۰۰۹) می باشد.