معرفی ابرها- بخش اول
از دیدگاه علم هواشناسی، ابر یکی از پدیدههای مهم هواشناسی در هر محل میباشد. ابر میتواند وضعیت گذشته، حال و آینده نیوار را نشان دهد. امروزه متخصصینی که مطالعات تغییر اقلیم را پیگیری میکنند علاوه بر بررسی تغییرات کمیتهای اساسی مانند دما به پارامترهای دیگر هواشناسی مانند ابرناکی که از سازوکارهای پسخور در جو به شمار میرود و در تغییرات دما نیز مؤثر است توجه میکنند.
۱- ابرهای سیروس
کریستالهای یخی عامل اصلی تشکیل دهنده ابرهای سیروس میباشد. این ابرها به صورت رشتههای سفید رنگ یا نوارهای باریک با ظاهری شبیه یک دسته مو یا ابریشمهای درخشان دیده میشود. رنگ این نوع ابرها سفید بوده و گاهی اوقات به صورت الیاف و خطوط مستقیم یکنواخت یا همراه با خمیدهگیهای نامنظم دیده میشوند. بعضی از این ابرها دارای ابتدا یا انتهای خمیده یا چنگکی بوده و به سرعت در آسمان توسعه مییابند. در برخی مواقع این نوع ابرها به صورت متراکمتر و همراه با شکلهای کومولی فرم دیده میشوند که در مقابل نور خورشید خاکستری رنگ به نظر میرسند و گاهی نیز مانند لایه نازکی خورشید را مات یا کدر مینمایند. ابرهای پَرسا چنانچه به افق نزدیک نباشند و در بالای سر قرار گرفته باشند از تمام ابرهای موجود در آسمان سفیدتر به نظر میرسند ولی چنانچه در افق قرار گرفته باشند رنگ آنها متمایل به سفید خواهد بود و یا به صورت مات دیده خواهند شد. هنگام غروب و طلوع خورشید چنانچه این نوع ابر در آسمان وجود داشته باشد معمولاً به رنگ زرد و صورتی و قرمز و بالاخره خاکستری در خواهند آمد. به عبارت دیگر، هر چه خورشید در افق پایینتر رفته باشد رنگ این ابرها تیرهتر خواهد شد. گاهی در این نوع ابر پدیده هاله نیز روئیت میشود ولی به علت نازک بودن ممکن است حلقه کامل هاله ظاهر نگردد. این نوع ابرها پدیده جوی خاصی با خود به همراه نداشته و بعضی از انواع آن در مقدمه ورود جبهه گرم در آسمان ظاهر میگردند و بعضی نیز بر اثر تأثیر وزش باد در قسمت فوقانی کومولونیمبوس و ریشهای شدن قله ابر یا جدا شدن قله از بدنه ابر به وجود میآیند.
۲- ابرهای سیروکومولوس
این نوع ابرها حاوی ذرات کریستال یخ و یا قطرات آب فوق سرد میباشند. چنانچه این ابر به تنهایی در آسمان دیده شود به صورت تکههای مجزا و کم ضخامت و معمولاً به رنگ سفید بوده و گاهی نیز ممکن است یک لایه کم و بیش وسیع به شکل تکههای منظم و مجزا و یا موجهای کوچکی که دارای جعد و چین و شکنهای فراوانی است دیده شود. گاهی اوقات این نوع ابر مانند تورهای ماهیگیری و یا کندوی عسل مشاهده گردیده است. موقعیت خورشید و ماه از پشت این ابر به خوبی قابل تشخیص بوده و گاهی پدیده کرونا در این ابرها مشاهده میگردد. گاهی اوقات این ابر به همراه ابرهای سیرواستراتوس و یا سایر ابرهای سیروس در آسمان دیده میشود. معمولاً پس از رویت این ابر در آسمان به فاصله یک نیم روز میتوان انتظار ابری شدن آسمان یا بارندگی را داشت. این ابرها غالباً از تغییر شکل ابرهای سیروس و سیرواستراتوس به وجود آمده و گاهی اوقات با صعود ابرهای آلتوکومولوس به سطوح بالاتر و نازک شدن آن ابرهای سیروکومولوس به وجود میآید.
۳- ابرهای سیرواستراتوس
این نوع ابر نیز از کریستالهای یخ تشکیل شده و ممکن است به صورت پردههای حریری شکل که در آن خطوط نازکی وجود دارد دیده شود. رنگ ابر شفاف، مایل به سفید یا شیری بوده و با ظاهری کاملاً صاف و هموار تمام یا قسمتی از آسمان را میپوشاند. این ابرها هنگامی که در افق قرار دارند ظاهری کدر یا غبار آلود داشته و زمانی که خورشید در افق باشد به رنگهای زرد، صورتی و نارنجی نیز دیده میشوند. غالباً به همراه این ابر پدیده هاله نیز مشاهده میگردد و گاهی نیز به قدری نازک میباشد که تشخیص آن برای دیدهبان بسیار مشکل بوده و ممکن است با آسمان صاف اشتباه گردد. در این گونه موارد، دیدهبان از پدیده هاله و یا سایهای که بر زمین افتاده است میتواند این ابر را تشخیص دهد. نکته قابل توجه در مورد این ابر اینکه گاهی اوقات سایه بسیار کم رنگی از ابر بر روی زمین مشاهده میگردد که نباید با غبار موجود در هوا اشتباه گردد. این ابرها ممکن است در نتیجه صعود لایههای وسیع هوا به طبقات بالا و یا در اثر رقیق شدن ابرهای آلتواستراتوس یا ترکیب و یکی شدن قطعات سیروکومولوس با سیروس و یا باز شدن قسمت فوقانی ابرهای کومولونیمبوس به وجود آید.
منبع: تصویر شاخص از کتاب Meteoorlogy Today (آهرنس ۲۰۰۹) می باشد.
نویسنده: جلیل هلالی